لیلا زارعی - دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران
سهیلاسادات هاشمی - استادیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران
مهدی نجفی قیری - دانشیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز، ایران

خاک محیط طبیعی برای رشد گیاهان است و به دلیل اهمیت آن، بررسی توزیع عناصر سنگین جهت پایش آلودگی خاک و حفظ کیفیت محیط زیست ضروری است. این مطالعه باهدف بررسی توزیع مکانی برخی فلزات سنگین در خاک های سطحی بخشی از شهرستان شازند صورت گرفت. ۷۶ نمونه خاک های سطحی از عمق ۳۰-۰ سانتی متری از منطقه مطالعاتی به صورت تصادفی جمع آوری شد. پس از آماده سازی نمونه ها برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیائی خاک ها و مقدار کل عناصر سرب، کادمیم، نیکل، روی و مس در آنها تعیین شد. میانگین غلظت سرب، روی، مس، کادمیم و نیکل به ترتیب برابر ۲۰/۳۱، ۱۲/۵۴، ۱۱/۲۳، ۰۵/۲ و ۳۶/۵۹ میلی گرم بر کیلوگرم محاسبه شد. همبستگی مثبت و معنی داری بین عناصر نیکل با مس (۰۱/۰>p، ۴۱/۰ r=) و روی (۰۱/۰>p، ۵/۰ r=) مشخص شد. هم چنین همبستگی مثبت و معنی داری بین مقدار مس با روی (۰۱/۰>p، ۴/۰r=) مشاهده شد. تغییرنمای همه جهته عناصر مورد مطالعه ترسیم گردید و سپس الگوی مناسب برآن برازش داده شد. نتایج تجزیه های زمین آماری نشان داد که مدل کروی بهترین مدل برازش داده شده برای غلظت عناصر مورد مطالعه است. در نهایت به وسیله روش کریجینگ معمولی نقشه پراکنش مکانی عناصر مورد مطالعه ترسیم گردید. همبستگی مکانی قوی (نسبت اثر قطعه ای به حد آستانه کمتر از ۲۵/۰) برای عنصر سرب بدست آمد. براساس حد استاندارد، سرب و کادمیم بیشترین آلودگی را به ترتیب در کاربری مرتع و کشاورزی در منطقه نشان دادند. توصیه می شود جهت افزایش کیفیت خاک و کاهش دادن تخریب آن از آلاینده ها، عملیات حفاطتی مناسب بکار برده شود.

آلاینده, زمین آمار, سرب, کادمیم, کریجینگ