الناز محمدزاده - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
محمدمهدی اسماعیلی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
شروین خمسه - استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی تلاش می­کند با توجه به نظریه کنشگرای ژرژ دومزیل به شناخت ساختار روایی داراب نامه طرسوسی به­عنوان یکی از کهن­ترین متون اساطیری ایران بپردازد و از این طریق میزان مشابهت کنش­های شخصیت های آن را با متون اساطیری هندواروپایی بسنجد. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که ساختار روایی این اثر با متون حماسی هندواروپایی قابل انطباق است و کنش­های سه­گانه مطرح­شده در رویکرد کنشگرای دومزیل (فرمانروایی، جنگاوری و باروری) کنش­های اصلی شخصیت­های اساطیری در این روایت به شمار می روند. اسکندر، داراب، همای، طمروسیه و بوراندخت هر کدام دارای ویژگی­های بارزی هستند که در زیرمجموعه کنش­های سه­گانه طبقه­بندی می­شوند. در این اثر «پادشاهی مطلق» از آن خداوند است و خدای مطلق با استفاده از ابزارهای گوناگون از قبیل «خواب­دیدن»، «به کارگیری عوامل طبیعی» و «به یاری فرستادن موجودات افسانه­ای» به آنان مدد رسانده است. کنش جنگاوری در این روایت با اهداف مختلفی ازجمله گسترش قلمرو، دفاع از سیطره حکومت، برقراری امنیت، انتقام و گسترش دین و عدل و داد جایگاه ویژه­ای دارد و شخصیت­های اساطیری همواره در میدان های رزم آزموده می­شوند. فراوانی نعمت، خزینه­های انبوه، آبادانی، آرامش و رفاه، زیبایی و جوانی، دلبستگی و مشاهده امثال این موارد در توصیف شخصیت های اساطیری این روایت نیز نشان از کنش سوم یعنی باروری دارد.

اسطوره شناسی تطبیقی, داراب نامه, ژرژ دومزیل, شخصیت های اساطیری, کنش های سه گانه