سیدمهدی دادرس - استادیار زبان و ادبیات فارسی، عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

تعیین تلفظ لغات بر اساس وزن عروضی و قافیه، از دیرباز در میان ادبا و لغت­نویسان فارسی، مطرح و محل بحث بوده است، و در دوره معاصر نیز مصححان آثار کهن فارسی به این مقوله توجه نشان داده­اند. اخیرا وحید عیدگاه طرقبه­ای (۱۳۹۹)، پژوهشی جامع در این باب، با عنوان تلفظ در شعر کهن فارسی، به طبع رسانده که در آن، یافته­های فراوانی در زمینه تلفظ­های شاذ و گویشی، به همراه برخی پیشنهادهای تلفظی ارائه شده است. در مقاله حاضر برخی حدس­های مولف کتاب، بر مبنای ملاحظاتی لغوی، رد شده و مورد نقد قرار گرفته است. از آنجا که این ملاحظات، ناظر به تلفظ لغات است، فرای نقد کتاب و در چشم­اندازی کلی، می­تواند در سایر پژوهش­های مشابه آتی مورد استفاده قرار گیرد. مرور این شواهد، گویای چند خطا و ضعف روش­شناختی در این اثر است: نخست، غفلت مولف است از پاره­ای واژه­های زبان­های ایرانی میانه و نو. دوم، گرایش وی به نظام­سازی، به قیمت چشم بستن بر پاره­ای استثناها؛ اشکالی که با ادعای «استقرای تام» و نقد «نگاه یک­سان­ساز و تعمیم­گر» در پژوهش ایشان، در تضاد است. سرانجام، باید به مهم­ترین مورد اشاره کرد که غلبه نوعی درک تجویزی از مسائل آوایی گویشی است.

عروض, قافیه, شعر کهن فارسی, تلفظ, ریشه­شناسی