عباس میرشکاری - استادیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
فاطمه سادات حسینی - استادیار دانشکده رفاه تهران

زیان معنوی، آسیبی است که به حقوق غیرمالی شخص وارد می شود. از دیرباز در امکان جبران این نوع از زیان، تردیدهایی وجود داشته است. برای نمونه، در نظام حقوقی آمریکا، آنچنان که از زیان دیدگان مالی حمایت می کردند، از اشخاصی که زیان معنوی دیده بودند، حمایت نمی کردند. بیم از اینکه خسارت معنوی به میزان واقعی ارزیابی نشده و این دغدغه که روش مناسبی برای جبران آن وجود ندارد، سبب می شد دادگاه ها تمایلی به جبران زیان معنوی نداشته باشند. با این حال، دادگاه ها به ویژه با استفاده از علم روان شناسی در حرکتی تدریجی به سمت پذیرش زیان معنوی پیش رفتند. در نظام حقوقی ایران نیز، با وجود آنکه تردیدهایی در جبران زیان معنوی وجود داشته اما همینک و با توجه به صراحت ماده ۱۴ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، کمتر در لزوم جبران زیان معنوی تردید وجود دارد. با این حال، آنچه هنوز، مبهم است، روش جبران این زیان است، این ابهام، سبب شده تا برخی از دادگاه ها به استناد اینکه روش مشخصی برای جبران وجود ندارد، از صدور حکم امتناع ورزند. با این حال، به نظر می رسد استفاده از روش عذرخواهی و نیز، پرداخت پول، ابزارهای مناسبی برای جبران باشند. البته قاضی باید در هر مورد و متناسب با شرایط هر پرونده، تشخیص دهد که کدام یک از روش های فوق، با «اوضاع و احوال قضیه» سازگارتر بوده و بهتر می توانند زیان زیان دیده را جبران کرده و یا حداقل، خسارت او را تسکین دهد. در مقاله پیش رو، با تاکید بر رویه قضایی ایران و با مطالعه نظام حقوقی آمریکا، تلاش می شود قابلیت مطالبه و روش جبران زیان معنوی بررسی شود.

"؛ زیان"؛ عذرخواهی"؛ جبران"؛ آبرو و حیثیت"؛, "؛ قاضی"؛ &emsp