ابراهیم نوئی - استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

برخی فهرست نگاران نسخ خطی، رساله ای به زبان عربی در باب بداء را به صدرالمتالهین شیرازی نسبت داده اند. از این رساله سه نسخه در کتابخانه های ایران نگهداری می شود. عمده قرائن مورد اعتماد آنها، قرائن پیرامونی یکی از این نسخه های سه گانه است. نوشتار حاضر به­دنبال بررسی این انتساب است و بر پایه شواهد درون­متنی و برون­متنی متعددی نشان خواهد داد که این انتساب قابل پذیرش نیست. درباره تعیین نام مولف این رساله، به قرینه تاریخ کتابت قدیمی ترین نسخه باقی مانده از این رساله (۱۲۶۱هجری) که از روی نسخه اصل مولف استنساخ شده باید گفت مولف باید قبل از این تاریخ در قید حیات بوده باشد. البته عدم تعرض رساله حاضر به سخنان شخصیت پرآوازه علامه مجلسی و آثار مشهور وی (مانند بحار الانوار و مرآه العقول)، این گمان را هم می تواند در پی داشته باشد که مولف قبل از تالیف آثار مزبور علامه مجلسی به تالیف رساله حاضر پرداخته باشد؛ هرچند ممکن است در پاسخ به این گمان گفته شود که ظاهرا بنای رساله بر اختصار بوده و مولف هم رویکردی فلسفی و عرفانی به آموزه بداء داشته و صرفا متعرض دیدگاه میرداماد و ملاصدرا شده است. در نوشتار حاضر، علاوه بر این، متن مصحح این رساله هم خواهد آمد.

بداء, صدرالمتالهین شیرازی, نسخ خطی, رساله البداء