سید محمد مهدی نبویان - دکترای فلسفه تطبیقی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)

حکمای اسلامی هر چند معاد روحانی را پذیرفته اند، اما درباره معاد جسمانی و کیفیت آن اختلاف نظر دارند. یکی از این اندیشمندان، ملا نعیما طالقانی است. وی که یکی از اندیشمندان مشهور قرن دوازدهم هجری است، به معاد جسمانی با جسم عنصری معتقد شده و برای آن پنج استدلال عقلی ترتیب داده است. این ادله عبارتند از: ظلم بودن ثواب و عقاب، تناسخ، دخیل بودن قوای حیوانی و نباتی در هویت انسان، عینیت قوای بدنی جسم اخروی با دنیوی و سببیت بدن در تمایز و تشخص انسان. نوشتار حاضر ابتدا به دیدگاه ملا نعیما درباره معاد جسمانی عنصری و تبیین خاص وی می پردازد و سپس ادله عقلی ارائه شده را مورد بررسی قرار می دهد و پس از بررسی این ادله نیز به این نتیجه می رسد که هیچ­یک از آنها توانایی اثبات مدعای ملا نعیما را ندارند. برخی از آن ادله، به دلیل ابتنا بر مبانی نادرست و برخی نیز به دلیل نادرستی تبیین مخدوش می باشند.

معاد, جسم عنصری, تشخص انسان, ملا نعیما طالقانی