مسلم رستم پور - Assistant Professor, Department of Rangeland and Watershed Management and Research Group of Drought and Climate Change, Faculty of Natural Resources and Environment, University of Birjand, Birjand, Iran, Email: rostampour@birjand.ac.ir
محمد ساغری - Assistant Professor, Department of Rangeland and Watershed Management, Faculty of Natural Resources and Environment, University of Birjand, Birjand, Iran., Email:msaghari@birjand.ac.ir
حبیب چابک استند - M.Sc. Graduated, Department of Rangeland and Watershed Management, Faculty of Natural Resources and Environment, University of Birjand, Birjand. Iran., Email:habib_۱۳۶۲۵۵@birjand.ac.ir

این تحقیق با هدف بررسی تاثیر احداث سامانه هلالی آبگیر بر خصوصیات پوشش گیاهی و سطوح رطوبتی خاک در مراتع دشتی منطقه آهنگران شهرستان زیرکوه، استان خراسان جنوبی انجام شد. عملیات ذخیره نزولات آسمانی با سازه هلالی آبگیر به همراه نهالکاری در سال­های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ در چهار منطقه مجاور یکدیگر انجام شده است. در این طرح، بذرپاشی در داخل هلالی و روی پشته­های هلالی انجام شده است. در چهار منطقه مورد مطالعه، سطح تاج پوشش، ارتفاع و تولید گیاه تاغ (Haloxylon persicum Bunge) اندازه­گیری شد. به منظور بررسی اثر سازه بر خصوصیات خاک، در اردیبهشت سال ۱۴۰۱ اقدام به نمونه­برداری از خاک داخل هلالی و بیرون هلالی در عمق ۳۰-۰ سانتی متر شد. سطوح مختلف رطوبت، بافت خاک، وزن مخصوص ظاهری و میزان مواد آلی خاک در آزمایشگاه تعیین شد. به منظور بررسی اثر سال بر خصوصیات پوشش گیاهی، از آزمون کروسکال-والیس استفاده شد. هم چنین جهت مقایسه خصوصیات پوشش گیاهی در داخل هلالی و روی پشته هلالی و هم چنین خصوصیات خاک در داخل هلالی و بیرون هلالی از آزمون تی استیودنت استفاده شد. نتایج نشان داد که محل بذرپاشی در سامانه­های هلالی آبگیر بر روی خصوصیات پوشش گیاهی معنی دار است (۰۱/۰p≤)، به طوری­که سطح تاج پوشش و ارتفاع پایه­های گیاه تاغ حاصل از بذرپاشی بر روی پشته­ها بیش تر از داخل هلالی آبگیر است، نتایج نشان داد که اثر هلالی آبگیر به جز رطوبت اشباع بر روی سایر خصوصیات رطوبتی خاک، اجزای بافت خاک، وزن مخصوص ظاهری و مواد آلی خاک معنی­دار نشده است (۰۵/۰p≥). خاک هر دو منطقه از نوع شنی لومی بوده و پس از گذشت ۴ سال از احداث هلالی آبگیر، بافت خاک داخل هلالی آبگیر تغییر نکرده است. دو سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ که از جمله سال­های پرباران منطقه محسوب می­شوند، اجرای طرح هلالی آبگیر در منطقه باعث افزایش پوشش گیاهی نسبت به منطقه شاهد، شده است اما در سال­های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ که از جمله سال­های خشک منطقه به شمار می­روند، سامانه هلالی آبگیر نقشی در افزایش کمی پوشش گیاهی مرتعی نشان نداد.

Drought, Haloxylon persicum planting, Production, Semi-circular bunds, Soil texture, Water storage, بافت خاک, تاغکاری, تولید, خشکسالی, ذخیره آب, هلالی آبگیر