سعید جلیلی - استادیار، گروه مهندسی علوم آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، ملاثانی، ایران

کمبود منابع آبی یکی از مباحث مهم در جوامع مختلف است. تلفات نفوذ و نشت از بدنه انهار، مهم ترین بخش تلفات در حین انتقال آب کشاورزی است. باتوجه به سهم کشاورزی در مصرف منابع آب، برآورد تلفات نفوذ آب از بدنه انهار خاکی یکی از مسائل عمده در طراحی و مدیریت شبکه-های آبیاری و زهکشی است. در این مطالعه بااستفاده از اطلاعات مربوط به مطالعه انجام شده در شرق حوضه زاینده رود رابطه رگرسیون غیرخطی بین دبی نشت (s) با دبی ورودی به نهر (Q)، محیط خیس شده(P)، شعاع هیدرولیکی (R)، و عمق هیدرولیکی (D) مورد بررسی قرارگرفت. جهت استخراج روابط رگرسیونی، از ۷۰ درصد داده ها که مربوط به دو سری اندازه گیری در ۹ نهر منتخب منطقه مورد مطالعه است استفاده شد. صحت-سنجی روابط رگرسیونی با استفاده از ۳۰ درصد داده ها که مربوط به اندازه گیری در نوبت سوم و مربوط به همان انهار است، صورت گرفت. داده های مطالعه مذکور، از اندازه گیری مستقیم دبی ورودی و خروجی و مشخصات هندسی و هیدرولیکی انهار خاکی، همچون شکل و ابعاد مقطع نهر و عمق آب بدست آمده است. در تحقیق حاضر، جهت ارزیابی دقت روابط استخراج شده از شاخص های، مقدار نسبی جذر میانگین مربعات خطا، RRMSE، میانگین خطای مطلق، MAE، و خطای میانگین، MBE، استفاده شد. نتایج نشان داد که هر سه رابطه رگرسیونی دقت بهتری نسبت به بهترین رابطه تجربی مورد استفاده در منطقه مورد مطالعه، یعنی رابطه اینگهام داشته است. مقادیر شاخص های مذکور مربوط به رابطه رگرسیونی بین میزان نشت و دبی ورودی به نهر، به ترتیب برابر با ۰۱۹۵۴/۰، ۰۰۸۲/۰ و ۰۰۵۸/۰ و در رابطه رگرسیونی بین میزان نشت و محیط خیس شده به ترتیب برابر با ۲۱۱۳/۰ ،۰۰۹۱/۰ ، ۰۰۵۸/۰ بدست آمد. روابط رگرسیونی بدست آمده برای انهاری با محدوده دبی های بین ۳۰ تا ۳۹۰ لیتر در ثانیه) معتبر است و در استفاده از این روابط در این منطقه برای دبی های خارج از این محدوده باید احتیاط نمود.

آبیاری, بازده انتقال, معادلات تجربی, منابع آب