صاحب محمدیان منصور - ۱دانشجوی دوره دکتری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی و مربی دانشکده هنر و معماری دانشگاه بوعلی سینای همدان، ایران.
سینا فرامرزی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده نظم شبه تناوبی با اینکه در دنیای غرب بسیار نوظهور است، اما تسلط معماران ایرانی دوره تیموری بر نظم شبه تناوبی ده محوری، مورد قبول جامعه علمی جهان است. در این مقاله قصد داریم تا با بررسی وجود نظم شبه تناوبی هشت محوری در ساختار هندسی پتکانه، این موضوع را اثبات نماییم که معماران ایرانی علاوه بر شناخت نظم شبه تناوبی ده محوری، بر اصول نظم شبه تناوبی هشت محوری نیز مسلط بوده اند. لذا سوال اصلی این پژوهش این است که؛ آیا پتکانه دارای نظم شبه تناوبی هشت محوری است؟ در این  راستا، در سه سطح، به بررسی وجود نظم شبه تناوبی در ساختار پتکانه پرداخته شده است. در بررسی های صورت گرفته به این نتیجه رسیدیم که اولا؛ پتکانه در هسته مرکزی، دارای نظم شبه تناوبی است، لذا می توان ادعا نمود که معماران ایرانی از دوره ایلخانی (و نه تیموری) با نظم شبه تناوبی آشنایی داشته­اند، ثانیا؛ در توسعه و گسترش پتکانه، معماران ایرانی توانسته­اند، با ایجاد ابداعاتی خلاقانه در ساختار هندسی آن، این ساختار هشت محوری را در زمینه­های چهار­محوری منطبق نمایند که این موضوع گویای تلفیق یک نظام هندسی منطبق بر ساختار طبیعت با نظام هندسی عملکردی پلان معماری است.

واژه های کلیدی هندسه, نظم شبه تناوبی, نظم شبه تناوبی هشت محوری, پتکانه, مقرنس