اسفندیار زبردست - استاد دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
حسین ریاضی - دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر

برنامه­ریزی و در پی آن طراحی مشخصه­های محیط انسان ساخت، می­تواند بر نحوه­ی زندگی در شهرها و سلامت عمومی شهروندان موثر باشد، چگونگی جریان­های حرکتی و حمل ونقل شهری، مصادیقی تامل­برانگیز از این تاثیرگذاری هستند. براین اساس، هدف اصلی این مطالعه، تحلیل اثرات سنجه­های محیط­ انسان­ساخت بر کیفیت هوای شهری است. در این رابطه، شاخص­های محیط انسان­ساخت در زمینه کاهش اتکا به حمل و نقل موتوری و ارتقای پیاده مداری، کاهش جزایرگرایی و افزایش ریه­های تنفسی شهر از متون نظری استخراج و در محیط نرم­افزار Arc Map  مورد تحلیل قرار گرفت. در ادامه ارتباط شاخص های مذکور و میانگین غلظت سالیانه آلاینده­های O۳، NO، NO۲، CO و PM۱۰ در سال ۱۳۸۹ بررسی گردید. براساس نتایج پژوهش، شاخص­های محیط انسان­ساخت با غلظت آلاینده­های هوا دارای همبستگی هستند. براساس تحلیل فضایی مرکز-پیرامون غلظت آلاینده­ها، غلظت آلاینده­ها در نواحی مرکزی و غیرمرکزی شهر متفاوت است. این ارتباط در زمینه دو آلاینده O۳ و PM۱۰ به خوبی مشخص است، به طوری که با فاصله از مرکز شهر، آلاینده­ی ثانویه O۳ افزایش یافته و آلاینده­ی اولیه PM۱۰ کاهش می­یابند. همچنین تحلیل فضایی شاخص­های محیط انسان ساخت نشان داد که با فاصله از مرکز شهر شاخص­های تراکم جمعیتی، تراکم تقاطع­ها، تراکم واحدهای خرده­فروشی و مساحت فضاهای باز شهری کاهش می­یابد.

برنامه ریزی شهری, سلامت عمومی, آلودگی هوا, محیط انسان ساخت, تحلیل فضایی