زهرا عباسی میبدی - کارشناسی مدیریت صنعتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه میبد، میبد، ایران
مرتضی نبی میبدی - استادیار گروه مدیریت صنعتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه میبد، میبد، ایران

برای ادامه حیات سازمان ها در بازار فوق رقابتی امروز، یافتن راهکارهایی جهت خروج از میدان رقابت راه گشا است. رقابت جویی در مرکز و هسته کسب وکارها در اقتصاد قرار دارد و به معنای توانایی و کارکرد یک سازمان و بخش فرعی آن برای فروش و عرضه محصولات و خدمات در بازار مشخص است. مدل پنج نیروی رقابتی مایکل پورتر، یکی از مدل های شناخته شده برای تحلیل رقابت جویی سازمان ها است، که برای توسعه و تدوین استراتژی های سازمان به منظور افزایش حاشیه رقابتی به کار برده می شود. هدف این مقاله، مروری نظام مند بر مطالعات انجام شده مرتبط با پنج نیروی رقابتی پورتر و بررسی پنج نیروی آن بر اساس میزان اثرگذاری آن ها در صنایع گوناگون داخلی است. برای مطالعه پژوهش های مرتبط با نیروهای رقابتی مایکل پورتر در صنایع، کلیه مقالات منتشر شده در پایگاه های علمی فارسی بین سال های ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۰ با کلیدواژه های نیروهای رقابتی مایکل پورتر، پنج نیروی رقابتی پورتر، نیروهای پنج گانه پورتر جست وجو شدند. در مجموع ۱۳۶ مقاله یافت شد که طی مراحل غربالگری در نهایت ۱۲ مقاله مرتبط با موضوع مورد مطالعه و معیارهای لازم برای بررسی بیش تر انتخاب شد. یافته های این مطالعات نشان دهنده این بود که از بین پنج نیروی رقابتی، رقابت در بین رقبای موجود با ۲۵.۱۳ درصد دارای بیش ترین اثرگذاری و تهدید محصولات و خدمات جایگزین با ۱۳.۸۵ درصد دارای کم ترین میزان اثرگذاری می باشد. تهدید ورود رقبای تازه وارد، قدرت چانه زنی خریداران و قدرت چانه زنی تامین کنندگان نیز در رتبه های دوم تا چهارم قرار گرفتند. در کل، تمامی پنج نیروی رقابتی پورتر در صنایع گوناگون خدماتی و تولیدی دارای نقشی اثرگذار در انتخاب مدل کسب وکار آن ها می باشند؛ که ممکن است بسته به شرایط خاص و گوناگون از اهمیت بالاتر و پایین-تری برخوردار باشند.

پنج نیروی رقابتی مایکل پورتر، رقابت جویی، مرور سیستماتیک