محمدعلی دیانی - دانشاموخته دکتری ادیان و عرفان، مدیر مسئول موسسه فرهنگی میراث مشترک ادیان،
محمود دیانی - استادیار فلسفه دین و مسائل جدید کلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران

همواره عموم پژوهشگران در فهم مشترک هر موضوع، نیازمند تعیین و انتخاب سویه هایی هستند که نوشتار حاضر از آنها به »نگرش« و »روش« تعبیر مینماید. این امر در همه مطالعات هدفمند علمی، بهویژه پژوهشهای حوزه انسانی مورد انتظار است. مطالعات عرصه دین نیز از توجه به این سویه ها بینیاز نیست؛ خواه این مطالعات در گرایشهای فلسفی-کلامی مرتبط با دین باشد و خواه گرایشهای عرفانی- اخلاقی. از سویی دیگر، به دلایل مختلفی اعم از ساختار وجودی و معرفتی عرفان؛ که اکنون مدنظر این نوشتار نیست، »زبان عرفان« را میتوان بهترین زبان در گفتوگوی بین ادیان دانست. به بیان دیگر، نوشتار حاضر پیشاز تعیین و انتخاب »نگرش« و »روش«، »گرایش« قابل اعتنایی از میدان دین را برگزیده که به نظر نگارندگان، فراخترین میدان برای گفتوگوی بین ادیان است. پرسش اینجاست که »نگرش« و »روش« مطلوب در مطالعات عرفانی بین ادیان کدام است؟ نوشتار حاضر میکوشد تا با اتکا به پویشی نظری و خودساخته و نگرهای توصیفی – تحلیلی به پرسشهای این پژوهش پاسخ دهد. نتیجه آنکه از میان نگرشهای رایج مطالعات عرفانی حوزه ادیان، مانند: نگرش مفهومی، نگرش تطبیقی، نگرش مقایسهای؛ و از بین روشهای رایج مطالعات عرفانی حوزه ادیان، مانند: روش هرمنوتیکی، روش پوزیتویستی، روش پدیدارشناختی، به دلایل یادشده در پژوهش، میتوان »نگرش مقایسهای« و »روش پدیدارشناسی« را برگزینی نموده و بهعنوان سویه های مطلوب مطالعاتی، معرفی و بهگزینی کرد.

ادیان، عرفان، نگرش مقایسهای، روش پدیدارشناسی، مطالعات عرفانی دین.