ساحل عرفان منش - استادیار، گروه صنایعدستی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه سیستان و بلوچستان
مهران نخعی اشتری - کارشناسی ارشد پژوهش هنر، مدرس دانشکده هنرو معماری، دانشگاه سیستان و بلوچستان

در دوره قاجار در برخی از هنرها از جمله در علم، درفش و بیرقهای این دوره تصاویری از شیر و خورشید در کنار آیات، اسامی پنج تن، الله، الله اکبر قرار میگیرد. این همنشینی در درفش نظامی بهگونهای است که متن کلامی اسلامی در درون دستی در بالای علم است، قرار دارد و متن دیداری روی درفش نقش شیر و خورشید است. یکی از این بیرقها که پژوهش حاضر به آن میپردازد در تابلویی در ایوان تخت مرمر قرار دارد. با توجه به آنکه پیشینه نقش شیر و خورشید به پیش از اسلام باز میگردد این پژوهش به دنبال تبیین این هم نشینی در بیرقهای نطامی موجود و بیرق موجود در این اثر است و هدف از این پژوهش تحلیل و خوانش بیرق و درفشهای نظامی دوره قاجار است. سوال پژوهش این است همنشینی متن کلامی اسلامی و متن دیداری پیش از اسلام در بیرقهای این دوران با تاکید بر بیرق مصور در تابلو ایوان تخت مرمر چگونه قابل تبیین است؟ روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است و اطلاعات به روش کتابخانهای و میدانی گردآوری شده است. یافته های پژوهش نشانگر آن است که این همنشینی بیانگر هویت تازهای است که بیرقها یافتهاند و نقش پیش از اسلام که در متنی از دوره قاجار استفاده شده است، معنایی متفاوت پیدا کرده و از همزیستی این ادیان متنی نو با معنایی تازه بوجود آمده است و بیانگر هویت ایرانی-اسلامی است و همنشینی این دو نقشمایه صاحب بیرق را بهرهمند از نور الهی و فره کیانی میگرداند.

بیرق، دوره قاجار، دین اسلام، مهرپرستی(میتراییسم)، ایوان تخت مرمر