مهدی بلالی مود - Professor and Director, Medical Toxicology Centre, Imam Reza Hospital, Faculty of Medicine, Mashhad University of Medical Sciences. Mashhad, Iran
کیا بلالی مود - Structural Bioinformatic and Computational Biochemistry Unit, Department of Biochemistry, South Parks Road, The University of Oxford, Oxford OX۱ ۳QU UK
غلام حسن دانایی - M.Sc of Medical Toxicology, Imam Reza Hospital, Faculty of Medicine, Mashhad University of Medical Sciences. Mashhad, Iran
الهه قائنی نژاد - B.Sc of Nursing, Medical Toxicology Center, Imam Reza Hospital, Faculty of Medicine, Mashhad University of Medical Sciences. Mashhad, Iran

مقدمه: عوامل شیمیایی جنگی از نوع اعصاب، ترکیبات فسفردار آلی هستند که با حشره کش های فسفردار آلی شباهت ساختمانی دارند و فرایند سمیت آنها مشابه است. از این عوامل (سارین و تابون) در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران استفاده شد که موجب شهادت و صدها و مجروح شدن هزاران رزمنده گردید؛ همچنین از سارین در سالهای ۱۹۹۴ و ۱۹۹۵ به ترتیب در ماتسوموتو و متروی توکیو، ژاپن به عنوان عامل تروریستی استفاده گردید که موجب مجروح شدن هزاران نفر و شهادت ده ها تن شد. با توجه به احتمال بروز حمله شیمیایی با این عوامل، کادر پزشکی و حتی پیراپزشکان و پرستاران بایستی با مسمومیت عوامل شیمیایی جنگی اعصاب آشنایی پیدا کنند و برای کمک به درمان مسمومین با این عوامل آمادگی داشته باشند. سمیت: عوامل اعصاب فسفردار آلی وقفه دهنده آنزیم استیل کولین استراز می باشند و در نتیجه موجب افزایش استیل کولین در پایانه های عصبی می گردند که این خود موجب تحریک گیرنده های موسکارینی و نیکوتینی می شود؛ همچنین این عوامل بر سیستم اعصاب مرکزی و به درجه کمتر بر قلب و عروق اثرات سمی مستقیم می گذارد. این اثرات موجب بروز تظاهرات بالینی در اعضای بدن بویژه اعصاب، تنفس، قلب و عروق، جهاز گوارشی، پوست، چشم و عضلات اسکلتال می گردد. مسمومیت شدید با عوامل اعصاب جنگی اغلب در عرض نیم تا چند ساعت منجر به مرگ می شود. درمان: علاوه بر پادزهرهای شناخته شده این مسمومیت (آتروپین و اکسیم ها)، بر اساس پژوهشهای اخیر در بخش مسمومین بیمارستان امام رضا (ع) وابسته به دانشگاه علوم پزشکی مشهد، داروهای ارزان و در دسترسی مانند بیکربنات سدیم، سولفات منیزیم و آنتی اکسیدان ها (ویتامین های C و E) در درمان این مسمومیت با موفقیت به کار رفته است. نتیجه گیری: مسمومیت با عوامل شیمیایی جنگی اعصاب اغلب خطرناک و با مرگ و میر همراه است؛ بنابراین اقدام سریع و مناسب در درمان لازم می باشد.

Organophosphorous, Acute poisoning, Chemical warfare, Nerve agents, Sodium bicarbonate, Magnesium sulfate, Antioxidants, مسمومیت حاد, عوامل شیمیایی جنگی اعصاب, آتروپین, اکسیم, بیکربنات سدیم, سولفات منیزیم, آنتی اکسیدان ها