مریم شیخی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران
کورش مومنی - دانشیار گروه معماری دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران
بهزاد وثیق - دانشیار گروه معماری دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران

دژ و قلعه در اقلیم ایران زمینه ساز پیدایش بزرگ ترین جاده عهد باستان جاده ابریشم است که جهان شرق را به غرب پیوند می زند. یکی از مسیرهای اصلی جاده ابریشم در منطقه زاگرس میانی قرار داشته که به شهرهای بغداد و بصره منتهی می شده است. پیشینیان ما به منظور حفظ امنیت جاده ها که در طول تاریخ همواره موردتهاجم اقوام گوناگون قرار داشته؛ به ساخت قلعه روی آورده اند. هدف از این پژوهش بررسی قلعه های زاگرس میانی و تحلیل ساختار مسیر جاده ابریشم در این منطقه است. پرسش های اصلی تحقیق عبارت اند از: ۱- ویژگی های ساختاری قلعه های باستانی در مسیر جاده باستانی ابریشم واقع شده اند چیست؟ ۲-مکان یابی قلعه ها ازلحاظ ویژگی های ساختاری حاکم بر قلعه های واقع در مسیر جاده ابریشم در زاگرس میانی چگونه است؟ در این پژوهش به روش تفسیری تاریخی، به بررسی جاده تاریخی ابریشم از زاگرس میانی پرداخته شد و سپس به میزان شباهت ساختاری درزمینه مکان یابی سه قلعه واقع در مسیر جاده ابریشم (زاگرس میانی) بر اساس متغیرهای مکان یابی شامل: شیب عمومی زمین، فاصله از منابع آبی، ارتفاع از سطح دریا موردبررسی و تحلیل قرار گرفت. بر اساس شواهد تاریخی و مقایسه تطبیقی ساختار مکان یابی هر یک از این قلعه ها در این شاهراه مشخص گردید تا حدود زیادی سه قلعه ازلحاظ ساختار باهم شباهت دارند و از ویژگی های حاکم بر قلعه های واقع در جاده ابریشم پیروی کرده اند.

قلعه، مکان یابی، جاده ابریشم، زاگرس میانی