توکل کوهی - استادیار گروه معارف اسلامی دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی اهر، اهر، ایران

برای آن که بتوان عاملی را در برابر کنشگری معینی از نظر اخلاقی مسئول قلمداد کرد، لازم است که فعل او مسبوق به شرایطی چون علم و آگاهی، قصد و نیت، توانایی و در نهایت اختیار یا اراده آزاد باشد. اما گاه با وجود آنکه در بادی امر به نظر می رسد، عامل برخی از این شرایط را ندارد، او را در قبال فعلی که از او سر زده است مسئول برمی شمریم؛ چراکه با ردیابی شرایط مسئولیت اخلاقی در عامل، به احراز این شرایط در بستر زمان گذشته می رسیم. این نوشتار متکفل بررسی مسئولیت اخلاقی در گونه های مختلف خودفریبی اخلاقی است. آن چنان که خواهیم دید، در نمونه های خودفریبی اخلاقی نیز با عنایت به تغافل تعمدی عامل نسبت به تمایلات پیشینی خویش و نقش سوگیری انگیزشی وی در فرآیند کسب باور مطلوب، می توان مولفه قصد و نیت را در کنش خودفریبانه، ردیابی و عامل را از حیث اخلاقی مسئول برشمرد.

مسئولیت اخلاقی, راهبرد ردیابی, خودفریبی اخلاقی, آستانه پذیرش, سوگیری انگیزشی