سیده زهرا حسینی موسوی - Department of Horticultural Science, Faculty of Agriculture, Shahid Chamran University of Ahvaz, Iran.
موسی موسوی - Department of Horticultural Science, Faculty of Agriculture, Shahid Chamran University of Ahvaz, Iran.
خلیل عالمی سعید - Production Engineering and Plant Genetic Department, Faculty of Agriculture, Khuzestan Agricultural Sciences and Natural Resources University, Iran.

کشت پاجوش مرسوم ترین روش تکثیر نخل خرما است. با توجه به محدودیت تعداد پاجوش های تولید شده در هر نخل و مشکلاتی که در انتقال و کاشت آنها وجود دارد از این رو، تکثیر نخل خرما به روش کشت بافت توصیه می شود. گیاهچه های حاصل از کشت بافت کاملا شبیه به گیاه مادری هستند. اما در برخی موارد تکثیر با این روش منجر به تغییرات سوما کلونال مانند ناهنجاری در گرده افشانی و باروری نظیر آنچه در نخل خرمای رقم برحی حاصل از کشت بافت دیده می شود. تجزیه و تحلیل بیان ژن می تواند مکانیسم مولکولی تنوع سوما کلونال را تعیین کند. بنابراین، در این تحقیق، بیان برخی از ژن های موثر بر گرده افشانی و لقاح گل از جمله یوبی کوئیتین (UBQ)، متالوتیونین (MT)، فسفوفروکتوکیناز (PFK) و پلی آدنیلات باندینگ (PABP) در گل آذین های نخل خرمای رقم برحی در سه مرحله رشد اسپات یا پوشش گل آذین به طول ۱۵، ۲۵ و ۳۵ سانتی متر با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تکثیر رونویسی ژن ها، نشان دهنده تفاوت معنی دار بین سطوح اثرات متقابل مراحل رشد اسپات با روش های تکثیر بود. سطح بیان دو ژن PFK و PABP در نخل های برحی کشت بافتی فقط در مرحله اولیه رشد اسپات، بیشتر از نخل های برحی پاجوشی و به ترتیب۶/۱ و ۳/۱ برابر بود. اما سطح بیان ژن های UBQ و MT در همه مراحل رشد اسپات نخل برحی کشت بافتی کمتر از نخل برحی پاجوشی بود. بررسی شبکه پروتئین های دارای همکنش با MT نشان دهنده ارتباط و همکنش این پروتئین با پروتئین های موثر در نر عقیمی و نمو بذر بود.

Date palm spathe, Gene expression, Offshoot, Somaclonal variation, Tissue culture., بیان ژن, تنوع سوماکلونال, کشت بافت, پاجوش, اسپات نخل خرما