مهران ضرغامی - Professor, Psychiatry and Behavioural Sciences Research Centre, Addiction Institute, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran . Department of Psychiatry, Faculty of Medicine, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran
اردشیر خسروی - Associate Professor, Deputy for Public Health, Iranian Ministry of Health and Medical Education, Tehran, Iran
عباس علی پور - Associate Professor, Department of Community Medicine, Faculty of Medicine, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran
مهدی صابری - Assistant Professor, Legal Medicine Research Centre, Legal Medicine Organization, Tehran, Iran
مسعوده باباخانیان - PhD in Health Sciences, Social Determinants of Health Research Center, Semnan University of Medical Sciences, Semnan, Iran

سابقه و هدف: به‎منظور طراحی و اجرای مداخلات پیشگیرانه و درمانی سوءمصرف مواد، این مطالعه با هدف تحلیل روند و بررسی عوامل مرتبط با مرگ و میر ناشی از سوء‎مصرف مواد، اجرا شد. مواد و روش ها: در این مطالعه مقطعی، داده‎های مربوط به ۶۸۱۰ مرگ ناشی از سوء‎مصرف مواد ثبت شده در سامانه نظام ثبت و طبقه بندی علل مرگ (تعریف شده با معیار ICD-۱۰) و بر اساس گزارش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان پزشکی قانونی کشور بود که طی سال‎های ۱۳۹۷-۱۳۹۳ جمع آوری شده  و شامل متغیرهای سن، جنس، نحوه مسمومیت و نوع ماده بود، مورد بررسی قرار گرفت. توصیف داده‎ها و بررسی روند زمانی نوع ماده ی مصرفی با آزمون رگرسیون نقاط اتصال و محاسبه درصد تغییرات سالیانه(APC) و میانگین درصد تغییرات سالیانه (AAPC) با نرم‎افزارهای SPSS۲۳ و Joinpoint Regression Program۴.۹.۰۰ انجام شد. یافته ها: میانگین سنی متوفیان ۰/۱۷±۳۹/۲ سال و درصد عمده‎ آن ها مردان بودند. بیش‎ترین آمار فوت در مناطق مرکزی و سپس مناطق غربی ایران و مربوط به مسمومیت با مواد افیونی بود. مسمومیت تصادفی و سپس مسمومیت با قصد نامشخص فراوان‎ترین علل بودند. طی این سال‎ها در کل ایران، مرگ با مواد افیونی (۰/۰۰۸=P، ۲۷/۲=APC) و محرک‎ها (۰/۱=P، ۱۰/۲۴۹=APC) روندی افزایشی داشت و یک نقطه خیز در سال ۱۳۹۳ را نشان داد. در دو گروه مسکن-آرام بخش-ضداضطراب‎‎ها و سایر مواد روند کاهشی یافت شد، اما از نظر آماری معنادار نبود. برای مرگ با مصرف الکل روندی مشاهده نشد. استنتاج: روند رو به رشد مرگ‎های تصادفی، به خصوص ناشی از ‎مصرف مواد افیونی، به ویژه در میانسالان مرد قابل توجه است و نیاز به اقدامات لازم برای محدود کردن این روند دارد. تشدید نظارت‎های دارویی و در دسترس قرار دادن و آموزش استفاده از نالوکسان به عنوان یک پادزهر اضطراری برای بیش مصرف بیش مواد افیونی به خانواده‎ها، پلیس و اورژانس در مراحل اولیه مسمومیت با مخدرها پیشنهاد می‎شود.

time-trend analysis, join point regression, mortality, substance abuse, Iran, روند زمانی, رگرسیون نقاط اتصال, مرگ و میر, سوء مصرف مواد, ایران