فاطمه ابراهیمی - Pharmacy Student, Faculty of Pharmacy, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran
محمد آزادبخت - Professor, Department of Pharmacognosy, Faculty of Pharmacy, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran
فاطمه اکبری - PhD Student in Pharmacognosy, Faculty of Pharmacy, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran
علی داودی - PhD Student in Pharmacognosy, Faculty of Pharmacy, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran
سعید گودرزی - Professor, Department of Pharmacognosy, Faculty of Pharmacy, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran
مسعود آزادبخت - Assistant Professor, Department of Plant Systematics, Sana Institute of Higher Education, Sari, Iran

سابقه و هدف: آلکالوئیدهای پیرولیزیدین، گروهی از ترکیبات شیمیایی هستند که در خانواده های مختلف گیاهی به عنوان متابولیت های ثانویه مشاهده می شوند. این ترکیبات می توانند مشکلات مختلفی مانند آسیب های کبدی، کلیوی و ریوی ایجاد کنند و وجود آن ها در محصولات گیاهی عطاری ها خطر آسیب دیدگی را افزایش می دهد. بنابراین هدف از این مطالعه  ارزیابی کمی و کیفی آلکالوئیدهای پیرولیزیدین در گیاهان دارویی عطاری های شهرستان ساری بود. مواد و روش ها: ۱۲۶ نمونه گیاهی از عطارهای ساری در سال ۱۳۹۷ جمع آوری شد. برای ارزیابی کیفی به صورت آزمایشگاهی از معرف ارلیخ استفاده شد، سپس از کروماتوگرافی گازی  برای شناسایی و کمیت آلکالوئیدها استفاده شد. یافته ها: در آزمایشات عصاره گیاه Echium amoenum حاوی ۶۱/۶ درصد سوپینین و ۸۳/۱۲ درصد یوروپین و فاقد هلیوترین تشخیص داده شد. عصاره گیاه Malva sylvestris دارای ۶۸/۳۱ درصد هلیوترین و ۵۴/۳ درصد یوروپین تشخیص داده شد و فاقد سوپینین بود. عصاره گیاهان Helicteres isora، Melissa officinalis، Triticum sp.، Rosmarinus officinalis به ترتیب حاوی ۸۱/۱۱، ۱۶/۲۲ ،۱۷/۱۰ و ۳۳/۵ درصد سوپینین و همچنین۵۱/۴۱، ۳۱/۱۹، ۴۸/۵۵ و ۴۴/۳۵درصد هلیوترین بودند. هیچکدام از این عصاره های گیاهان یوروپین را در آزمایش نشان ندادند. عصاره گیاه Urtica dioica تنها عصاره ای بود که هر سه ترکیب را در خود داشت (۸۷/۱۴ درصد سوپینین،۱۷/۳۰ درصد هلیوترین و ۳۷/۵ درصد یوروپین). استنتاج: میزان اندکی از گیاهان مورد آزمایش حاوی آلکالوئیدهای پیرولیزیدینی بودند. بنابرین خطر جدی در مصرف گیاهان عطاری ها  از نظر این ترکیبات وجود ندارد. اما برای ارزیابی های بیش تر به جامعه آماری بیش تری  از گیاهان عطاری ها نیاز است.

pyrrolizidine alkaloid, gas chromatography, herb shops, آلکالوئید پیرولیزیدینی, کروماتوگرافی گازی, عطاری