رضا کریمی - استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم
سمیه عرب خراسانی - هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده
فائزه السادات طباطبایی امیری - دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز
محمدرضا نصیری - دانشجوی کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه قم

پژوهش حاضر با هدف شناسایی و مقایسه روند موضوعی مفاهیم خشونت در تحقیقات جنسیت، زنان و خانواده میان کشورهای توسعهیافته و ایران در سه بازه زمانی صورت گرفته است. این پژوهش از نوع مطالعات علمسنجی و با استفاده از روش تحلیل هم رخدادی واژگان و نمودار راهبردی انجام شده است. جامعه پژوهش تعداد ۳۲۴۶ تولیدات علمی کشورهای توسعهیافته وب او نولج و ۱۲۹۵ مقاله فارسی منتشر در ایران از پایگاه تحقیقات پژوهشکده زن و خانواده است. بر اساس تجزیهوتحلیل دادهها، واژگان هسته در قبل از سال ۱۳۸۰ شامل ۴ کلیدواژه در پژوهشهای داخلی و در بازه زمانی سال ۲۰۰۰ در پژوهشهای کشورهای توسعهیافته ۱۲، دهه ۱۹۸۰، ۱۴ و در فاصله میان ۲۰۰۰۲۰۱۰ میلادی ۳۰ کلیدواژه و دهه ۱۹۹۰، ۲۶ و در سال های ۲۰۱۱۲۰۲۰ شامل ۵۶ کلیدواژه مرتبط بوده است. چهار کلیدواژه اصلی پیش از دهه ۱۹۸۰ شامل خشونت خانگی، خشونت، خشونت خانگی علیه زنان و خشونت علیه زنان معادل چهار کلیدواژه اصلی مطالعات کشورهای توسعهیافته شامل خشونت خانگی، خشونت، همسر آزاری و زنان است. دو کلیدواژه اول شامل خشونت خانگی و خشونت در دو حوزه فارسی و لاتین کاملا مشابه هستند. در دهه ۱۹۸۰ چهار کلیدواژه نخست پژوهشهای داخلی شامل خشونت خانگی، خشونت، خشونت علیه زنان و همسرآزاری است که معادل کشورهای توسعهیافته آن در رتبه بندی Gendered-based violence, Aggression, Battered women & Dating violence است. در دهه ۱۹۹۰ چهارکلیدواژه نخست پژوهش های داخلی شامل خشونت خانگی، خشونت خانگی علیه زنان، خشونت علیه زنان و خشونت شوهر است. معادل کشورهای توسعهیافته چهارکلیدواژه نخست در مطالعات لاتین شامل Intimate violence, Domestic violence, violence & Gender اشاره شده است که به نوعی تکرار کلیدواژه های دهه پیشین میلادی با تغییر در رتبه بندی و پرداخت پژوهشی به آن هاست. کلیدواژههای دهه ۱۹۸۰ (دوره دوم) نسبت به قبل از ۱۳۸۰، ۴۲ درصد متفاوت بوده است و کلیدواژههای دهه ۱۹۹۰ (دوره سوم) نسبت به دهه ۱۹۸۰ (دوره دوم)، ۶۲ درصد تغییر داشته است. کلیدواژه های مهم قبل از ۱۳۸۰ خشونت خانگی، خشونت، خشونت خانگی علیه زنان و خشونت علیه زنان است. مهمترین کلیدواژه های دهه ۱۹۸۰ خشونت خانگی، خشونت، خشونت علیه زنان، همسر آزاری، زن، خشونت جنسی، خشونت خانگی، کودکآزاری، خشونت زناشویی، بارداری، پزشکی قانونی، خانواده و خشونت روانشناختی است. کلیدواژه های مهم دهه ۱۹۹۰ خشونت خانگی، خشونت خانگی علیه زنان، خشونت علیه زنان، خشونت شوهر، خشونت، همسرآزاری، عوامل موثر بر خشونت خانگی، عوامل خشونت علیه زنان، خشونت روانشناختی، خشونت فیزیکی، زن و خشونت فیزیکی علیه زنان است. برآیند کلی سه دهه موید این مسئله است که پژوهشهای حوزه خشونت در حوزه جنسیت، زنان و خانواده با موضوعات کلی قبل از ۱۳۸۰ شروع شده و در دهههای ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰ به صورت تخصصیتر واکاوی شدهاند. در کشورهای توسعه یافته، مهم ترین خوشهها در قبل از دهه ۱۳۸۰ خشونت علیه زن، دهه ۱۳۸۰ خوشه قومی و در دهه ۱۳۹۰ خشونت خانوادگی و در ایران قبل از دهه ۱۳۸۰ مهمترین خوشهها خشونت خانواده علیه زن، دهه ۱۳۸۰ نابرابری جنسیتی و دهه ۱۳۹۰ خشونت خانگی و خشونت جنسی است. در ایران و کشورهای توسعهیافته خوشههای خشونت خانگی و خشونت خانواده علیه زن در ناحیه بالغ و مرکزی قرار گرفته است.

ترسیم ساختار علم, خشونت, خشونت خانگی, خشونت علیه زنان, زنان, هم رخدادی واژگان