یوسف خان محمدی - دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران؛ و عضو انجمن مطالعات سیاسی حوزه، قم، ایران.
سید محمد جواد مصطفوی منتظری - دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی، واحد تاکستان، دانشگاه آزاد اسلامی، تاکستان، ایران

پژوهش حاضر با بهره گیری از الگوی چهار مرحله ای اسپریگنز، دیدگاه میرزا خلیل کمره ای درباره بحران اصلی جامعه اسلامی- ایران معاصر، دلایل انحطاط آن، جامعه مطلوب و راهکار تحقق آن را مورد بررسی قرار داده است. بر اساس یافته های پژوهش، مهم ترین بحران های جامعه اسلامی، جنگ و رادیکالیسم افراطی است. ریشه اصلی این بحران ها در سلفی گری و غرب گرایی است که منجر به دولت های مستبد شده است. جایگزین میرزا خلیل کمره ای برای این وضعیت، حکومت شورایی مبتنی بر دو عنصر شهروندی فعال و اقدام عملی دین شرعی در جامعه اسلامی است. در نهایت، راه رسیدن به چنین جامعه ای هم دوسویه است، نقد همزمان فرهنگ غربی (استعمار) و رسیدن به وحدت اسلامی (ولایت فقیه) به عنوان اقدام عملی. مهم ترین نقد بر اندیشه کمره ای را می توان مغشوش بودن جامعه مطلوب وی و عدم تناسب آن با ریشه شناسی و راه حل وی دانست.

اندیشه سیاسی, میرزاخلیل کمره ای, رادیکالیسم, وحدت اسلامی, حکومت شورایی, روش شناسی توماس اسپریگنز