حبیب الله طاهری - دانشیار دانشکده الهیات، پردیس فارابی دانشگاه تهران
محمد حکیم - کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، پردیس فارابی دانشگاه تهران

گستردگی و تاثیر فراوان دیدگاه کارشناسی اهل خبره در ابواب متعدد فقهی و به ویژه تامل در تاثیر روزافزون سرعت تخصصی شدن علوم و فنون در استنباط فقهی و حقوقی، نشان دهنده اهمیت نظریه کارشناسی است. در مصادر فقهی و اصولی امامیه، حجیت شرعی نظر اهل خبره، بر مبنای سیره عقلاییه مورد امضای شارع استوار است و گزاره های متعددی مانند: خبرویت محضه؛ حکم عقل؛ حصول اطمینان و در نتیجه، الغای احتمال خلاف و همچنین الغای خصوصیت و کشف اعتبار کلی؛ به عنوان مناط و ملاک عقلا در جریان این سیره مطرح شده اند. در مقاله حاضر، با تبیین و بررسی مناطات مطرح شده، الغای احتمال خلاف و حصول وثوق و اطمینان نفس را به عنوان ملاک اصلی سیره، پذیرفته ایم و پس از واکاوی شرایطی همچون عدالت و تعدد؛ تحصیل وثوق؛ استنباط و استنتاج از مقدمات حدسیه؛ اعلمیت؛ حیات و ... به عنوان شرط اعتبار نظر اهل خبره، مناط فوق را تنها ملاک دخیل در اعتبار نظریه کارشناسی می دانیم. بر این اساس، با تبیین ملاک سیره عقلا در عمل به نظریه کارشناسی و بیان تفاوت بین شهادت و نظریه کارشناسی، حصول وثوق و اطمینان (به استثنای موارد خارج شده با دلیل خاص) به عنوان تنها شرط اعتبار پذیرفته می شود.

اهل خبره, سیره عقلا, شهادت (بینه), نظریه کارشناسی, وثوق و اطمینان