حسین انصاری - Assistant Professor, Department of Epidemiology and Biostatistics, Health Promotion Research Center, Faculty of Health, Zahedan University of Medical Sciences, Zahedan, Iran
علیرضا انصاری مقدم - Associate Professor, Department of Epidemiology and Biostatistics, Health Promotion Research Center, Faculty of Health, Zahedan University of Medical Sciences, Zahedan, Iran
مهدی محمدی - دانشیار، گروه آمار و اپیدمیولوژی، مرکز تحقیقات ارتقاءسلامت زاهدان، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران

سابقه و هدف: سوء مصرف مواد یکی از مهمترین مشکلات اجتماعی در میان جوانان است. هدف از این مطالعه بررسی شیوع سوء مصرف مواد و عوامل مرتبط با آن در مصرف کنندگان قلیان شهر زاهدان می باشد. مواد و روش ها: این مطالعه مقطعی در سال ۱۳۹۴ روی ۶۰۰ نفر از مصرفکنندگان قلیان شهر زاهدان انجام گرفت. طبق نقشه شهری، زاهدان به ۵ منطقه شمالی، جنوبی، شرقی، غربی و مرکزی تقسیم شد و یک نقطه شروع از روی نقشه انتخاب شد و افراد  حاضر در اولین قلیان سرای منطقه وارد مطالعه شدند. اطلاعات با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه جمع آوری گردید. سپس آدرس نزدیک ترین قلیان سرای بعدی سوال شده و نمونه گیری از قلیان سرای بعدی نیز به همین ترتیب ادامه یافت تا تمامی پرسشنامه های مورد نیاز در هر منطقه تکمیل گردید. دادهها در نرم افزار Stata.۱۲ با استفاده از آزمون مجذور کای، T مستقل و رگرسیون لوجستیک چندگانه تحلیل شد. یافته ها: میانگین سنی شرکت کنندگان ۱/۵ ±۱/۲۶ سال بود. ۵۳ درصد از مصرف کنندگان، قلیان را به صورت گروهی استعمال می کردند. سن شروع اولین مصرف قلیان در پسران و دختران به ترتیب ۱۳/۶ ±۱/۱۷ و ۶/۵ ±۲/۲۱ سال بود (۰۴/۰p=). میزان شیوع کلی مصرف انواع مواد ۴/۷۰ درصد بود. استعمال قلیان به صورت گروهی (۰۳/۲OR=، ۰۵/۰p=)، مصرف قلیان یک روز در میان (۲/۲OR=، ۰۴۲/۰p=)، زندگی در خانه مجردی (۲۷/۲OR=، ۰۴۶/۰p=)، دانشجو بودن (۷/۳OR=،۰۱/۰p=) و پسر بودن (۳OR=،۰۳۲/۰p=) شانس گرایش به سایر مواد در مصرف کنندگان قلیان را افزایش می داد. استنتاج: سوء مصرف مواد در مصرفکنندگان قلیان بیش از جمعیت عمومی بود. قلیان می تواند در شروع مصرف سایر مواد نقش داشته باشد. موقعیت استعمال قلیان والگوی مصرف آن به عنوان فاکتورهای مهم مرتبط با گرایش مصرف کنندگان قلیان به سایر مواد مخدر و صنعتی است.

hookah, substance abuse, Zahedan, قلیان, سوء مصرف مواد, زاهدان