ذبیح اله یوسفی - Professor, Department of Environmental Health Engineering, Faculty of Public Health, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran
رضا علی محمد پور تهمتن - Associate Professor, Department of Biostatistics, Faculty of Public Health, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran
فرزاد کاظمی - MSc Student in Environmental Health Engineering, Student Research Committee, Faculty of Public Health, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran

سابقه و هدف: نیتریت و نیترات از آلوده کننده های منابع آب زیرزمینی است که عمدتا در ارتباط با مناطق کشاورزی و محدوده های دفع فاضلاب می باشد و فلوراید در مقادیر مناسب برای سلامت انسان مفید می باشد. هدف از این بررسی تعیین تغییرات مکانی و زمانی نیترات، نیتریت و فلوراید منابع آب آشامیدنی شهر ایلام با استفاده از سیستم GIS می باشد. مواد و روش ها: این مطالعه توصیفی مقطعی بود که بر روی ۲۰ منبع آب شرب شهر ایلام صورت گرفت و نتایج آنالیز ۵ ساله آرشیو شده توسط شرکت آب و فاضلاب با نرم افزار GIS نسخه ۳/۹ و SPSS نسخه ۱۶ و آزمون آنالیز واریانس یک طرفه آنالیز و تحلیل شد. نمونه برداری و اندازه گیری نیز توسط محقق، طبق کتاب روشهای استاندارد انجام شد. یافته ها: بهترین روش درون یابی به ترتیب برای فلوراید، نیترات و نیتریت با توجه به نرمال بودن توزیع داده ها، کریجینگ معمولی و مدل گوس، نمائی و کروی بود. بیش ترین مقادیر همه پارامترها بر اساس نقشه ها در اکثر موارد مربوط به نقاط شرقی و مرکزی می باشد. آزمون آنالیز واریانس یک طرفه نشان داد که بین میانگین مقدار فلوراید در فصل های مختلف سال تفاوت معناداری وجود دارد (۰۲۵/۰p=)، هم چنین میانگین نتایج راستی آزمایی پارامترها با فصول مختلف اندازه گیری شده در سالهای مختلف در مقایسه با تمام فصول، تفاوت معناداری دارد (۰۰۱/۰p<). میانگین نیترات در همه منابع بهطور معنی داری کمتر از استاندارد جهانی یعنی ۵۰ میلی گرم در لیتر (۰۰۱/۰p<) می باشد. استنتاج: نتایج نشان داد که غلظت فلوراید در اکثر نقاط پایین تر از حد استاندارد می باشد که با توجه به اهمیت فلوراید در سلامت انسان، فلوئورزنی منابع آب در مناطق با فلوراید پایین میتواند یکی از گزینه های برنامه های سلامت وزارت بهداشت مطرح شود. هم چنین با توجه به روند افزایشی نیترات جهت جلوگیری از این روند، حریم گذاری چاه ها، اجرای طرح تصفیه خانه فاضلاب و کنترل مصرف کودهای ازته و پایش مستمر کیفیت آب ها باید انجام گیرد.

fluoride, GIS, temporal, spatial, variation, nitrate, nitrite, فلوئور, GIS, تغییرات زمانی و مکانی, نیترات, نیتریت