سوران منوچهری - دکترای جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی،دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
حمید برقی - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
یوسف قنبری - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

ماهیت جامع و آیندهنگرانه طرحهای آمایشی از یک سو و تغییرات مستمر فضای توسعهای به واسطه اثرگذاری روندها، اتفاقات و عوامل کلیدی که از آن ها به عنوان پیشران، یاد می شود، اهمیت شناسایی، کنترل و برنامهریزی روی آن ها را در راستای ساماندهی فضای کمیاب توسعهای و تحققپذیری اهداف و ماموریتهای سند آمایش، ضروری میسازد. در این میان، بدون نقشآفرینی موثر نواحی روستایی، تحققپذیری سند راهبردی آمایش سرزمین استانها به عنوان بالاترین سند توسعهای با چالشهای بسیاری روبه رو میشود. برهمین اساس، پژوهش حاضر با تاکید بر مرحله اول و مهم مطالعات آیندهنگری با هدف شناسایی مهم ترین پیشرانهای موثر بر توانافزایی نواحی روستایی در راستای نقشآفرینی موثر در تحقق اهداف، ماموریت و چشمانداز ترسیمی سند راهبردی آمایش سرزمین استان کردستان انجام گرفته است. در پژوهش کاربردی حاضر با روشی توصیفی-تحلیلی و با رویکرد اکتشافی با بهره گیری از تکنیک دلفی؛ عوامل اصلی شناسایی و سپس با تعیین چگونگی روابط و نحوه اثرگذاری و اثرپذیری آن ها در نرمافزار MicMac، پیشرانهای موثر مشخص شد که درنهایت ۶۰ متغیر با ماهیتهای مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، طبیعی و فضایی در مقیاسهای محلی، منطقهای، ملی و فراملی در حوزه ارتباط با اقلیم کردستان عراق، شناسایی و با توجه به نحوه اثرگذاری و اثرپذیری، ۲۹ متغیر که بیشترین نقش را در عملکرد سایر متغیرها دارا بودند، به عنوان پیشران اصلی، تعیین شدند. توزیع متغیرها و پیشرانهای شناساییشده به تلفیقی از تمامی ابعاد اصلی اثرگذار ختم شد که در این میان، پیشران و متغیرهای با ماهیت اقتصادی (بیشترین تعداد) و مدیریتی (بیشترین اثرگذاری) دارای بیشترین اثرگذاری در تعیین روند تغییر و عملکرد سایر متغیرها و پیشرانها بودند. توزیع بیش از ۶۹ درصد از متغیرهای اصلی در ناحیه ۱ یا اثرگذار، ناحیه ۲ یا دووجهی و در ناحیه ۴ یا تنظیمی، نشان از روابط پیچیده و درهم تنیده و حساسیت کنترل و برنامهریزی بر پیشرانها در راستای تحقق اهداف و ماموریتهای سند آمایش استان بر مبنای نقشآفرینی نواحی روستایی آن دارد.

پیشران های توسعه ای, آمایش سرزمین, استان کردستان