محمد حسن فوادیان - دانشیار دانشگاه تهران
علی رضا فرازی - دانش آموخته دوره دکتری در رشته زبان و ادبیات عربی

چند معنایی و تشابه شکلی ساختارهای زبانی، ممکن است به ابهام و پوشیدگی در کلام بیانجامد. اما از آن­جا که زبان به حسب کارکرد و فایده خود، باید از این کاستی به دور باشد، لازم است با تکیه بر قرینه­ها، این پوشیدگی از معانی زدوده شود. یکی از این قرینه­ها که در زمره قرینه­های لفظی جای می­گیرد، آهنگ جمله است که با دگرگونی و تفاوت یافتن آن، یک جمله واحد می­تواند معانی گوناگونی یابد، یا ساختار آن از دیگر ساختارهایی که هیات نوشتاری مشابهی دارند، متمایز شود؛ چرا که هر جمله، متناسب با مقام و موقعیتی که در آن گفته می­شود، با آهنگ مشخصی ادا می­گردد و همین آهنگ، می­تواند آن را از ساختارهایی که ظاهری مشابه آن دارند، اما معانی­شان متفاوت است، متمایز ­کند. از آنجا که در قرآن کریم ساختارهای مشابه، با معانی متفاوت یا متعدد به فراوانی یافت می­شود، در این پژوهش، کوشش شده است پس از بیان مفهوم آهنگ جمله و کارکردهایش در زبان، ضرورت توجه به آن در قرآن کریم و نقشش در شکل­گیری یا تعیین معانی آیات، بررسی شود.

قرآن, آهنگ جمله, نحو, معنا