حسن احمدی - استادیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه گیلان
روزبه دادجو - کارشناس ارشد شهرسازی، معاون شهرسازی سازمان مسکن و شهرسازی استان خراس

حفظ و گسترش امنیت مرزها و مناطق مرزی دغدغه همیشگی کشورهایی است که دارای مرزهای مشترک طولانی باهمسایگان خود می باشند. دیدگاه های نوین در زمینه ی امنیت مناطق مرزی بر استراتژی توسعه پایدار مناطق مرزی تاکید فراوان دارند. در حقیقت آنچه که می تواند امنیت مرزها را تضمین نماید توسعه پایدار مناطق مرزی است. در این مقاله تلاش بر این بوده است که با معرفی توسعه پایدار مناطق مرزی به عنوان راهبرد اساسی حفظ و گسترش امنیت مرزها به بررسی یکی از مناطق مرزی کشور بر اساس این دیدگاه بپردازد. هدف اساسی این پژوهش ارائه راهکارهای مناسب برای دستیابی به توسعه پایدار در مناطق مرزی می باشد. در این پژوهش از روش های توصیفی و تحلیلی استفاده شده است؛ در تحلیل های کمی از مدل ها ،روش ها و نرم افزارهای آماری بهره گرفته شده است. در این پژوهش، پس از بررسی نظریه ها در خصوص توسعه پایدار مناطق مرزی، با انتخاب منطقه مرزی شهرستان بجنورد در استان خراسان شمالی به عنوان مطالعه موردی، با استفاده از شاخص های کمی به بررسی وضعیت اجتماعی منطقه در دهه 83-72پرداخته و پس از تعیین فاصله شاخص های موجود با استانداردها، سعی شده است به تاثیر مرزی بودن منطقه بر ساختار فضایی- مکانی آن پرداخته شود. بدین منظور به سطح بندی سکونتگاه ها ی منطقه پرداخته و نحوه پراکنش خدمات در منطقه بررسی شده است . یافته های تحقیق نشان می دهد، تغییرات شاخصهای اجتماعی به دلیل مرزی بودن منطقه، طی ده سال اخیر در جهت تحقق توسعه پایدار نبوده است. همچنین با تحلیل ساختار فضایی- مکانی منطقه مشخص گردید که امکانات در منطقه مطابق الگوی مناسب توزیع نشده و در جهت تحقق توسعه پایدار نمی باشد. با عنایت به اینکه نظام برنامه ریزی ایران به صورت بخشی می باشد و این نوع برنامه ریزی به ویژگی های مناطق مرزی بیتوجه است، پیشنهاد می گردد در برنامه ریزی توسعه مناطق مرزی از الگوی توسعه منطقه ای چند سطحی استفاده گردد

توسعه پایدار، مرز، مناطق مرزی، امنیت، برنامه ریزی منطقه ای