فریبا نقی پور - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
محسن اسماعیل زاده مقدم - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
سارا سنجانی - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
گودرز نجفیان - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
توحید نجفی میرک - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
سید شهریار جاسمی - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

کیفیت دانه گندم نه تنها میزان بازدهی و تولید آرد را تحت تاثیر قرار میدهد بلکه سبب تولید فرآورده هایی با خصوصیات تکنولوژیکی و حسی مطلوبتر و ماندگاری بالاتر میشود و موجب کاهش ضایعات و افزایش بهرهوری، بهبود کارایی زنجیره فرایند تولید از مزرعه تا سفره می گردد. پژوهش حاضر به منظور ارزیابی وضعیت کیفیت دانه گندمهای آبی تولیدی زارعین در اقلیم گرم و خشک جنوب کشور در سالهای زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۷ اجرا شد. بدین منظور تعداد ۶۴۲ نمونه دانه گندم از ده استان واقع در این اقلیم جمعآوری و خصوصیات فیزیکی دانه و ویژگیهای کیفیت فیزیکی و شیمیایی آرد حاصل برای هر رقم در هر استان مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که استان فارس با ۴/۲±۱/۴۳ گرم و استان کهگیلویه و بویراحمد با ۵/۳±۱/۳۶ گرم بهترتیب بیشترین و کمترین وزن هزار دانه را به خود اختصاص دادند. رقم چمران ۲ در استان فارس با ۱/۲±۵/۴۵ گرم بیشترین و در استان کهگیلویه و بویراحمد با ۸/۳±۵/۳۵ گرم کمترین وزن هزار دانه را داشت. علاوه بر این نمونههای گندم تولیدی در استان های این اقلیم از نظر وزن هکتولیتر در گروه بسیار سنگین (میانگین ۸/۰±۲/۸۰ کیلوگرم بر هکتولیتر) قرار گرفتند. از سوی دیگر بیشترین میزان پروتئین دانه در نمونههای گندم دو استان خوزستان و بوشهر (۴/۱۲ درصد) مشاهده شد و میانگین میزان پروتئین نمونههای گندم در استان های این اقلیم در سه سال زراعی ۳/۰±۱/۱۲ درصد بود. استان فارس از بیشترین میزان گلوتن مرطوب با ۴/۱±۰/۲۷ درصد نیز برخوردار بود. با ارزیابی سختی دانه نیز مشخص گردیدکه رقم مهرگان در استان بوشهر با ۴/۴±۸/۵۲ از بیشترین و در استان لرستان با ۴/۱±۰/۴۹ از کمترین شاخص سختی دانه برخوردار بود. بیشترین و کمترین شاخص سختی دانه، شاخص گلوتن و حجم رسوب زلنی و ارتفاع رسوب SDS نیز بهترتیب در نمونههای گندم استان خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد مشاهده شد. درنهایت با توجه به کیفیت متنوع ارقام گندم نان آبی در کشور، که بسیار متاثر از تنوع آب و هوایی و مدیریت مزرعه میباشد، پیشنهاد می شود با توزیع یکنواخت و متعادل دانه گندم نان آبی با کیفیت بالای تولیدی در استان های اقلیم گرم و خشک جنوب، از کیفیت مطلوب محصول این استان ها برای بهبود فراورده‎های حاصل از گندم نان در سایر استانهای کشور نیز بهره جست.

گندم آبی, وزن هزار دانه, درصد پروتئین دانه, شاخص سختی دانه, نقشه کیفیت گندم