رحمت الله کریمی زاده - استادیار، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گچساران، ایران.
پیام پزشکپور - استادیار، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم آباد، ایران.
امیر میرزائی - استادیار، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی ایلام، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایلام، ایران.
محمد برزعلی - استادیار، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گنبد، ایران.
کاووس کشاورزی - استادیار، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یاسوج، ایران.
پیمان شریفی - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رشت، رشت، ایران.

شانزده ژنوتیپ نخود و دو رقم تجاری عادل و آزاد به عنوان شاهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط دیم در چهار منطقه گچساران، گنبد، خرم آباد و ایلام به مدت سه سال زراعی (۱۳۹۸-۱۳۹۵) ارزیابی شدند. ژنوتیپ های ۵، ۱۲، ۱۱، ۱۷ و ۴ به ترتیب بیشترین عملکرد دانه را داشتند. ژنوتیپ های ۱۸، ۱۶، ۶ و ۳ از نظر شاخص های واریانس شوکلا (۲i)، اکووالانس ریک (Wi)، ریشه خطای میانگین مربع (RMSE)، و به ترتیب پایدارترین عملکرد دانه را دارا بودند. ژنوتیپ های ۱۶ و ۱۸ با ضریب رگرسیون نزدیک به یک، عملکرد بالاتر از میانگین کل و کمترین مقدار انحراف از رگرسیون، ژنوتیپ هایی برتر بودند. تجزیه واریانس ابرهارت و راسل اثر معنی دار برهمکنش ژنوتیپ × محیط (خطی) را نشان داد که بیانگر واکنش متفاوت ژنوتیپ ها در پاسخ به شرایط محیطی بود. ژنوتیپ های ۴، ۵، ۹، ۱۱، ۱۲، ۱۵، ۱۶ و ۱۸ ژنوتیپ های برتر از نظر شاخص عملکرد- پایداری عملکرد (YSi) بودند. بر پایه شاخص ناپارامتری TOP ژنوتیپ های ۵، ۱۲، ۱۵، ۹ و ۴ برتر بودند. بر پایه شاخص برتری لین و بینز، ژنوتیپ های ۱۲، ۵، ۱۱، ۱۷ و ۱۸ در کلیه محیط های آزمایشی مطلوب بودند. در مجموع، می توان ژنوتیپ های ۴، ۵ و ۱۲ را به عنوان ژنوتیپ های با عملکرد بالاو پایدار و مناسب برای ارزیابی در پروژه های تحقیقی- ترویجی مدنظر قرار داد.

نخود, برهمکنش ژنوتیپ × محیط, شاخص برتری, رتبه عملکرد, سازگاری, شاخص عملکرد-پایداری