سیدهادی زرقانی - استادیار جغرافیای سیاسی. دانشگاه فردوسی مشهد

تولید و تجارت مواد مخدر با گردش مالی سه هزار میلیارد دلاری آن امروزه به یک عرصه ژئوپلیتیکی تبدیل شده است و ازاینرو می توان از آن تحت عنوان ژئوپلیتیک مواد مخدر یاد کرد. در این عرصه با بازیگرانی در سه سطح محلی، منطقه ای و جهانی روبرو هستیم؛ بدین ترتیب در پایین ترین سطح یعنی سطح محلی کشاورزان افغانستانی قرار دارند که با وجود زحمت و تلاش زیاد کمترین میزان سود ناشی از این تجارت غیر قانونی را به خود اختصاص می دهند. در سطح دوم قاچاقچیانی قرار دارند که وظیفه انتقال و قاچاق مواد مخدر را از داخل افغانستان به بازارهای منطقه بر عهده دارند و با توجه به نوع فعالیت خود سودهای متفاوتی را نیز دارند و سرانجام در بالاترین سطح مافیای جهانی مواد مخدرو کارتل های بین المللی قرار دارند که در سطح جهانی به این تجارت کثیف مشغول بوده و ضمن اینکه بالاترین سودها را به خود اختصاص می دهند، عموما از تعقیب و مجازات قانون در امان هستند. از سوی دیگر قاچاق مواد مخدر دارای آثار و پیامدهای زیانباری برای افغانستان و همچنین کشورهای همسایه آن است؛ به نحوی که امنیت دولت و ملت ها از حیث سیاسی، امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد تهدید جدی واقع می شود. تردد های غیر مجاز مرزی، افزایش درگیری ها و نا امنی های مرزی، افزایش قتل، شرارت، گروگان گیری در مناطق مرزی، شیوع اعتیاد و پیامدهای منفی متعدد آن از جمله این تهدیدات و آسیب ها است. این مقاله درصدد است با روش توصیفی–تحلیلی ضمن تبیین ژئوپلیتیک مواد مخدر به بررسی پیامدهای تولید و قاچاق مواد مخدر آن بر امنیت مرزهای شرقی جمهوری اسلامی ایران بپردازد.

امنیت، مرزهای شرقی، ژئوپلیتیک، مواد مخدر