سیدجلال حسینی مهر

داروهای محافظ پرتو (Radioprotectors یا Radioprotective agents) ترکیباتی هستند که وقتی قبل از اشعه تجویز شوند، آسیب و مرگ ناشی از پرتوهای یونیزان را کاهش می دهند. این ترکیبات می توانند قبل از پرتوگیری در بیماران تحت پرتو درمانی، کارکنان مشاغل مرتبط با پرتو و افراد جامعه در مواقع حوادث ناشی از پرتو کاربرد داشته باشند. اولین دسته داروهای محافظ پرتو که مورد ارزیابی قرار گرفت، ترکیبات سنتتیک حاوی گوگرد بود. یکی از این ترکیبات آمیفوستین است که در پیشگیری از عوارض مخاط دهانی ناشی از پرتو درمانی مورد تایید قرار گرفته است، اما به دلیل عوارض جانبی شدید مانند تهوع، استفراغ و افت فشار خون، مصرف آن محدود می باشد. لذا دستیابی به داروی کم عارضه تر اهمیت بسزایی دارد. در این راستا فراورده های طبیعی بخصوص گیاهان دارویی می توانند به عنوان داروی مناسب، مورد بررسی قرار بگیرند. فراورده های طبیعی مطالعه شده عمدتا از گیاهان منطقه آسیا می باشند که عصاره تام مورد ارزیابی قرار گرفته اند. مهم ترین مکانیسم پیشنهادی برای آنها خاصیت آنتی اکسیدانی می باشد، هر چند اثر محرک سیستم ایمنی با تاثیر بر تکثیر سیستم خونساز نیز از آنها گزارش شده است. این فراورده ها در قیاس با ترکیبات سنتتیک مانند آمیفوستین اثر محافظتی کمتری دارند، ولی عوارض جانبی شان نیز کم تر است. این مقاله به مروری بر تحقیقات انجام شده در خصوص این دسته از ترکیبات می پردازد و مزایا و معایب آنها را ارزیابی نموده است.

Radioprotective, Radiation, Herb, Natural, محافظ پرتو، اشعه، گیاهان دارویی، پرتو درمانی