مهرنوش کوثریان
محمدرضا مهدوی
ناصر ولایی
فرانک رهبر
مرتضی مرادی

سابقه و هدف: تشخیص حاملین ژن بتاتالاسمی به منظور مشاوره و پیشگیری از تولد بیماران دچار تالاسمی از اهمیت زیادی برخوردار است. اساس تشخیص میزان هموگلوبین A۲ است. گفته شده که همزمانی آنمی فقر آهن با بتاتالاسمی موجب ساخته نشدن هموگلوبین A۲ و در نتیجه مخفی شدن تشخیص بتاتالاسمی می گردد. لذا در طرح غربالگری کشوری متقاضیان ازدواج به کسانی که دچار میکروسیتوز و هیپوکرومی با Hb A۲ نرمال باشند به مدت یک ماه قرص سولفات آهن تجویز شده و مجددا آزمایشات تکرار می شود. موارد و نتایج این مداخله ثبت و گزارش نمی شود. به منظور روشن ساختن تاثیر تجویز سولفات آهن بر تشخیص بتاتالاسمی مینور در سال های ۷۸ و ۷۹ این مطالعه انجام شد.مواد و روش ها: مطالعه یک کارآزمایی بالینی باز بود. افراد مورد مطالعه دو گروه بودند. گروه اول شامل مادران بیماران تالاسمیک مراجعه کننده به بیمارستان بوعلی بود که قطعا دچار تالاسمی مینور بوده و به لحاظ جنس و موقعیت اجتماعی- اقتصادی احتمال وجود فقر آهن هم در آنها وجود داشت. گروه دوم شامل کسانی بود که قبل از ازدواج برای بتاتالاسمی مینور در آزمایشگاه مرکز بهداشت استان غربالگری شده و دچار میکروسیتوز (MCV?FL۸۰) بودند ولی Hb A۲ نرمال داشتند (Hb A۲<%۳.۵). برای هر یک از موارد به مدت یک ماه روزانه دو قرص سولفات آهن تجویز شد. CBC، اندکس های گلبولیHb A۲ ، سطح سرمیIron ،TIBC و Ferritin قبل و پس از مداخله کنترل گردید. درصد اشباع ترانسفرین (SI) محاسبه شد. مبتلا به فقرآهن به کسی اطلاق شد که SI?%۱۶ و Ferritin?۱۵ ng/ml داشته باشد. برای مقایسه نتایج قبل و بعد از مداخله آزمون t زوج استفاده شد.یافته ها: گروه اول شامل ۲۷ خانم با میانگین سنی ۳۶ سال مبتلا به تالاسمی مینور بود که همگی Hb A۲ بالای ۵/۳ درصد داشتند (۵.۵±۰.۷). هشت نفر (۴۰ درصد) کم خونی فقرآهن نیز داشتند. در تمام موارد قبل از مداخله Hb A۲ بالای حد تشخیص بود. حتی در آنهایی که فقرآهن داشتند تغییرات وضعیت آهن قبل و پس از مداخله بارز نبود. در گروه دوم، ۲۰ نفر (۱۲ مرد و ۸ زن با میانگین سنی ۸/۲۰ سال) در مطالعه شرکت کردند. در این گروه ۹ نفر دچار فقرآهن بودند. تجویز سولفات آهن میزان هموگلوبین A۲ را در کل گروه (قبل ۲.۹±۰.۳ درصد و بعد ۲.۹±۰.۲ درصد) تغییری نداد. تغییرات وضعیت آهن بارز و نشان دهنده مصرف آهن بود.استنتاج: تجویز آهن باعث تغییر معنی دار Hb A۲ نمی شود. توصیه می شود اطلاعات طرح کشوری ثبت، استخراج و تحلیل و گزارش گردد.

Ïron, Sulfates, Hemoglobin Â۲, Thalassemia, آهن، سولفات ها، هموگلوبین Â۲ ، تالاسمی