حجیه بی بی رازقی نصرآباد - استادیار موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور
حسن سرایی - استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی

هدف از این مقاله، بررسی تفاوتهای ارزش فرزند در سه کوهورت (همدوره) تولد دهههای ۱۳۴۰، ۱۳۵۰ و ۱۳۶۰ به بعد و شناسایی عوامل موثر بر آن است. به منظور دستیابی به اهداف تحقیق، از دادههای طرح پیمایشی«شمار فرزندان موجود و فرزندان ایدهآل و شکاف میان آنها در سه استان منتخب در سال ۱۳۹۱» استفاده شده است. روش نمونهگیری در این طرح ترکیبی از روشهای نمونهگیری طبقهای چندمرحلهای و نمونهگیری تصادفی سیستماتیک بوده است. جامعه آماری ۴۰۵ زن ازدواجکرده ساکن استان سمنان است. یافتههای مطالعه نشان میدهد که متولدان همدوره دهه ۱۳۴۰ بالاترین ارزش را به فرزند میدهند. ارزش فرزند به جهت منافع حمایتی، عاطفی، و تداوم و پیوستگی خانواده از ویژگیهای این همدوره است. کمترین نمره ارزش فرزند، متعلق به متولدان سالهای ۱۳۶۰ به بعد است. تاکید بر هزینههای اقتصادی و هزینه فرصت ازدسترفته و اهمیت زیاد به منافع عاطفی و روانی فرزندان از ویژگیهای متولدان همدوره ۱۳۶۰ به بعد است. براساس این مطالعه، ملازم با تغییرات اجتماعی، تغییرات محسوسی در زمینه ارزش فرزند در سه نسل پدید آمده است. بااینحال، متولدان همدوره ۱۳۶۰ به بعد نیز، که بیش از هر نسل دیگر ارزشها و رفتارهای مدرن فرزندآوری را تولید میکند، به کارکرد عاطفی فرزندان اهمیت میدهند و فرزندآوری یکی از اهداف و ارزشهای آنهاست. نتایج تحلیل طبقهبندی چندگانه نشان داد که با کنترل عوامل مرتبط با نوسازی و برخی ویژگیهای جمعیتی افراد، میانگین ارزش فرزند در بین سه همدوره تغییر میکند. بخش زیادی از تفاوت بین همدورهها تحتتاثیر متغیر تحصیلات است. با ورود این متغیر، شدت رابطه ارزش فرزند و همدوره بهطور درخور توجهی کم میشود. بااینحال، تفاوت در میانگین ارزش فرزند در دورههای مختلف، همچنان به لحاظ آماری معنادار باقی میماند.

ارزش فرزند, باروری, تحلیل طبقهبندی چندگانه, زنان, سمنان, متولدان همدوره (کوهورت تولد)