حسین کچوئیان - دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران
قاسم زائری - دکترای جامعه شناسی دانشگاه تهران

این مقاله درصدد است تبیین نماید چرا زنان به موضوع سیاست گذاری های رسمی در دوره ی رضاخان بدل شدند؟ پاسخ این پرسش در منطق گفتمان خاص این دوره یعنی «ملت گرایی باستان گرا» است. این گفتمان متکی بر یک نظریه ی نژادی است و به ویژه، مسائل و موضوعات اجتماعی و فرهنگی بر همین اساس فهم می شود. در فاصله ی انقلاب مشروطه و شکست حکومت برآمده از آن تا روی کارآمدن رضاخان، بر مبنای راهبرد «استبداد منور»، این باور در میان نخبگان سیاسی و نیروهای اجتماعی ملت گرا تقویت شد که راهبرد پیشرفت و نوسازی جامعه ی ایران، اصلاح «طبیعت فاسد» مردم ایران است. روشن است که در چارچوب گفتمان ملت گرایی باستان گرا، اصلاح طبیعت ایرانیان، جز از طریق اصلاح نژادی آن ها ممکن نیست. «ازدواج»، اصلی ترین نقطه ی تمرکز در این راهبرد است و زنان، به عنوان یکی از طرفین ازدواج، هم در مقام متولدکننده ی فرزندان و هم در مقام مادر و مربی نسل جدید ایرانی، جایگاه ویژه و ممتازی نزد ملت گرایان باستان گرا پیدا کردند. از این رو مخاطب بخش عمده ای از سیاست گذاری های اجتماعی حکومت و نخبگان ملت گرا، «زنان» بودند که شاخص ترین آن ها قانون «کشف حجاب» است.

آرتور گوبینو, ازدواج, آمیزش نژادی, رضاخان, زن در مقام مادر, زن در مقام متولدکننده, سیاست گذاری اجتماعی, کشف حجاب, گفتمان ملت گرایی باستان گرا, نظریه ی نژادی, نوسازی