سید جلال دهقانی فیروز آبادی
سجاد محسنی

عوامل موثر بر تحولات اخیر خاورمیانه را می توان از زوایای متعددی مورد توجه قرار داد؛ به صورتی که می توان به عوامل ساختاری جهانی در چارچوب فشارهای بین المللی برای همسان سازی این کشورها و نقش انقلاب اسلامی به متغیرهای داخلی در چارچوب شکاف ها و اختلافات جمعیتی، قومی و مذهبی توجه داشت. در این پژوهش سعی می شود تا متغیرهای فوق در کشورهای تونس، مصر، لیبی و یمن مورد توجه قرار گیرد. در واقع، این مقاله در پی پاسخگویی به این سوال است که مهم ترین متغیرهای تاثیرگذار بر تحولات خاورمیانه و شمال آفریقا کدامند؟ پژوهش حاضر تلاش می کند تا در چارچوب یکی از رهیافت های نظری چندعاملی انقلاب، به تبیین روشمند علل و عوامل این تحولات بپردازند. پاسخ موقت به این سوال به عنوان فرضیه آن است که مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر تحولات خاورمیانه و شمال آفریقا متغیرهای ملی شامل توسعه ی وابسته، دولت سرکوبگر و شخصی، زوال اقتصادی، شکاف اقتصادی، شکاف مذهبی و قومی و شکاف سنی و جنسی و متغیرهای بین المللی شامل نفوذپذیری در برابر تبلیغات رسانه ای، نقش سازمان ملل متحد و ایالات متحده آمریکا در فرایند افزایش فشار و تاثیرپذیری از انقلاب اسلامی هستند.

خاورمیانه, انقلاب, دولت سرکوبگر, بحران اقتصادی, توسعه ی وابسته, فشارهای بین المللی, بیداری اسلامی