میرقاسم جعفرزاده - عضو هیات علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

نرم افزارهای اپن سورس نرم افزارهایی هستند که مالک آن ها کدهای منبع نرم افزار را در دسترس همگان قرار داده و به موجب لیسانسی خاص اجازه استفاده، اصلاح، کپی و توزیع نرم افزار را به کلیه افراد اعطا می نماید. به عبارتی مالک اپن سورس از حقوق انحصاری که قوانین مالکیت فکری به او اعطا نموده به نحو محدود اعراض کرده و بهره برداری از حقوق مذکور را برای همگان آزاد می نماید. نسبت نرم افزارهای اپن سورس با حقوق رقابت از این واقعیت ناشی می شود که از یک سو شان و فلسفه نرم افزارهای اپن سورس و هدف مالکان آن مقابله با هر نوع انحصار در علم نرم افزاری توصیف می شود؛ و از سوی دیگر شان ذاتی حقوق رقابت نیز مخالفت با هر نوع انحصار زیان بار و سوء استفاده از موقعیت برتر در بازار بوده، و بر همین اساس ممکن است این طور تصور شود که اساسا لیسانس نرم افزارهای اپن سورس و حقوق رقابت کاملا هماهنگ با یکدیگر بوده و در نتیجه رویه های معمول در صدور لیسانس های مذکور و شروط همراه آن ها هیچ گاه ضد رقابتی تلقی نخواهد شد. در حالی که این تحقیق نشان می دهد که اولا این تصور اولیه نادرست بوده و ثانیا برخی شروط و رویه ها می توانند در عمل در تعارض با حقوق رقابت قرار گیرند. از جمله مهم ترین شرایط لیسانس های اپن سورس که مظنون به ضد رقابتی می باشند می توان از شرط توزیع بدون رویالتی، شرط کپی لفتی،شرط حق اختراع متقابل، شرط بازاعطای اصلاحات و همچنین سوءاستفاده از وضعیت مسلط اقتصادی نام برد. بر همین اساس، بر شورای رقابت در ایران نیز لازم است با دقتو وسواس به ابعاد رقابتی این نوع لیسانس های در حال رواج در ایران توجه خاصی نموده و شروط ضد رقابتی شدن آن ها را پیشاپیش تعیین نماید.