بزرگ علوی و زکریا تامر، هر دو از نویسندگان توانای دنیای معاصر به شمار می­روند. اوضاع آشفته سیاسی و اجتماعی تقریبا مشابه حاکم بر عصر هر دو، باعث شده است که در نویسندگی و به خصوص داستان کوتاه، رویه­ای تقریبا یکسان را در پیش گیرند. داستان گیله­مرد و النهر که هر دو نمونه­ای موفق در زمینه داستان کوتاه به شمار می­روند، اوضاع اجتماعی دوران خویش را با زبانی نمادین و تقریبا پوشیده به چالش می­کشند. پرداخت صحنه­های طبیعت و ویژگی شخصیت­های موجود در هر دو، در خدمت پیش­برد داستان است؛ به طوری که خواننده را در فضای داستان سهیم و پیام مورد نظر صاحب اثر را به او انتقال می­دهند. طبیعت، بازیابی شخصیت زن، توجه به نابرابری­های موجود در جامعه، استبداد و خفقان حاکم، از مهم­ترین مولفه­های اجتماعی موجود و مشابه در دو اثر به شمار می­روند که ضرورت انجام این پژوهش را دوچندان کرده است. هدف از این پژوهش توصیفی – تحلیل، بررسی و تطبیق رمانتیسم جامعه­گرا و بیان موارد تشابه و تفاوت موجود در هر دو اثر، در چارچوب مکتب آمریکایی است. هر دو داستان از وحدت تاثیر برخوردار هستند؛ تاثیر ظلم و بیدادی است که هیئت حاکمه بر عامه مردم اعمال می­کنند و به شکلی نمادین در پهنه هر دو داستان به تصویر کشیده شده است؛ با این تفاوت که پرداخت صحنه­ها در داستان گیله­مرد واقعی و عینی­تر است؛ برخلاف داستان النهر که همراه با تخیل و دیریاب­تر است.

واژگان کلیدی: رمانتیسم اجتماعی, گیله­مرد, النهر, زکریا تامر, بزرگ علوی