با توجه به اینکه رمان، تصویری عینی از چشم­انداز و برداشت نویسنده از زندگی است که اوضاع فکری- فرهنگی هر عصری را به تصویر می­کشد؛ پژوهش مذکور تلاش کرده است با رویکردی توصیفی- تحلیلی و بر اساس مکتب تطبیقی آمریکایی، رمان­های  الشحاذ (گدا) اثر نجیب محفوظ و اشک سبلان نوشته ابراهیم دارابی را از منظر جامعه­شناسی مورد بررسی قرار دهد تا تصویری از سیمای مصر پس از انقلاب ۱۹۵۲ و ایران سال­های ۱۳۲۴ تا ۱۳۵۷ را از لابه لای سطور این آثار به نمایش بگذارد. نتایج نشان از آن دارد که محفوظ در رمان خود با استفاده از شیوه جریان سیال ذهن و زبانی نمادین، به نقد اوضاع سیاسی و اجتماعی جامعه مصر پرداخته و بحران روحی قهرمان داستان، مصیبت­های روشنفکران و تعارض­های درونی آنان را به تصویر کشیده است؛ ابراهیم دارابی نیز به مانند محفوظ، اما با سبکی رئالیستی، اوضاع ایران را در برهه تاریخی مذکور، بازگو کرده است. قهرمان رمانش، فردی تحصیل­کرده و مبارزی نستوه علیه رژیم پهلوی است. درون­مایه اشک سبلان استبدادستیزی و درون­مایه الشحاذ، ستیو با فرهنط غربی است. شخصیت زنان در رمان­های مذکور، تابع شخصیت مردان است. زن در رمان الشحاذ، وسیله­ای برای رسیدن به آرامش­های زودگذر است؛ اما در رمان اشک سبلان با زنانی نمونه­ برخورد می­کنیم که علاوه بر خانه­داری، دوشادوش مردان، در عرصه مبارزه نیز حضوری فعال دارند.کودکان و نوجوانان نیز نوید دهنده آینده­ای زیبا هستند و نویسندگان مذکور به­وسیله این دو قشر، پیروزی و آزادی را بشارت می­دهد.

واژگان کلیدی: نجیب­ محفوظ, ابراهیم دارابی, الشحاذ, اشک سبلان, رمان, جامعه­شناسی انتقادی