رضا موسی آبادی - دانشجوی دکتری گروه زبان وادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاداسلامی، نیشابور، ایران
مهدی نوروز - استادیار گروه زبان وادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاداسلامی، نیشابور، ایران

تمثیل یکی از ابزارهای مهم بیانی شاعران و نویسندگان در دوره های مختلف ادبیات کلاسیک فارسی بوده است. در هر زمان بنابر مقتضیات دوره، شاعران و نویسندگان به گونه ای از این نوع ادبی در بیان تمثیل های تعلیمی مربوط به دنیا بهره برده اند. سعدی شیرازی از شاعران دوره کلاسیک و محمد تقی بهار از شاعران عصر مشروطه از جمله شاعران برجسته ای هستند که آثارشان از جهات کمیت، کیفیت و استفاده از تمثیل های شعری درخور توجه و بررسی است. بی تردید دنیا و تمثیل های تعلیمی آن در آثار و باورهای ذهنی تعداد بی شماری از اندیشمندان و صاحب نظران به ویژه در گستره ادب پارسی سایه افکنده است و همواره مورد توجه و عنایت بسیاری از شاعران و نویسندگان بوده است. در شعر سعدی و ملک الشعرای بهار نیزدنیا و تمثیل های تعلیمی آن تصاویری است که نه تنها مطلوب و لذت بخش نیستند؛ بلکه گاه مهیب و هولناک نیز می باشند. البته اگر گاهی تصویر زیبایی نیز دیده می شود یا در عمق خود، دربرگیرنده ترس و اندوه دنیاست و یا صرفا به این دلیل که به گونه ای به آخرت مربوط می شوند خوب ترسیم شده است. این پژوهش برآن است که دنیا و تمثیل های تعلیمی آن را براساس اشعار این شاعران سترگ ادب پارسی با رویکرد تمثیلی و روش توصیفی – تحلیلی بررسی نماید.

سعدی, محمد تقی بهار, دنیا, تمثیل, ادبیات تعلیمی