مرتضی براری رئیسی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ایران، تهران
ابوالحسن امین مقدسی - استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ایران، تهران
شهریار نیازی - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ایران، تهران
سعد الله همایونی - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ایران، تهران..

دغدغه ی اشغالگری در جهان اسلام، به ویژه فلسطین، یکی از موضوعات مهمی است که گفتمان های بسیاری برای حل آن شکل گرفته است. تا جایی که این موضوع در سینمای فلسطین که خود جلوه ای از هنر و ادبیات مقاومت است، نمود پیدا کرده است. مساله اصلی که این پژوهش به دنبال واکاوی ابعاد آن است، چگونگی بازتاب مسائل سیاسی و اجتماعی در فیلم فلسطینی «عمر» به کارگردانی هانی ابواسعد و نیز کشف دلالت های گفتمان حاکم بر فیلم است. این موضوع بسیار مهم است؛ زیرا با کشف گفتمان های حاکم بر جوامع از طریق متون هنری، از زاویه ای متفاوت به مسئله ی فلسطین می نگرد و نگاهی نو در خواننده ایجاد می کند. در همین راستا، این مقاله با تکیه بر روش تحلیل گفتمان انتقادی لاکلائو و موفه، به بررسی گفتمان های درگیر در فیلم «عمر»، از منظر نشانه شناسی می پردازد. از جمله مهم ترین یافته های پژوهش در فیلم «عمر» سه گفتمان اصلی: مقاومت، اشغال و خیانت است. هر یک از شخصیت های این فیلم، به نوعی نماینده یکی از این سه گفتمان بوده که در عاملیت سوژگی خود، هویت طبقاتی خاصشان را بیان می کنند. در پایان، گفتمان مقاومت با نگاهی انتقادی نسبت به وضعیت موجود با کاربست دال های خالی وضعیت آرمانی را بازنمایی می کند و با اسطوره سازی و ساختارشکنی، چرخه معیوب اشغالگری و خیانت را متوقف می کند و عرصه سیاسی را به نفع خویش تغییر می دهد.

تحلیل گفتمان انتقادی, فلسطین, لاکلائو, موفه, فیلم عمر