منظور از روح زمان در این پژوهش، بازتاب حزن در رثای بغداد و قرطبه و کیفیت و کمیت این انعکاس است و مراد از روح قومی، فضای غالب دینی و شرایط طبیعی و جغرافیایی حاکم بر منطقه می باشد. دو پدیده روح قومی و روح زمان بر رثای این دو شهر تاثیرگذار بوده و قصاید رثای آنها را از یکدیگر متمایز می نماید. با این وصف، روح زمان که با مقایسه اشعار قبل و بعد از سقوط هر یک از دو شهر مذکور درک می­شود، در رثای هر دو شهر تاثیری مشابه نیز دارد و آن عبارتست از این که قبل از سقوط به وصف زیبایی­ها و بعد از آن به بیان احساس اندوه و وصف ویرانی­ها می­پردازد.

واژگان کلیدی: رثای شهرها, بغداد, قرطبه, جامعه شناسی ادبیات, مادام دوستال