رضا - داوری اردکانی - استاد فلسفه دانشگاه تهران -
مالک شجاعی جشوقانی - دانشجوی دکتری فلسفه معاصر دانشگاه تهران

روشنگری قرن هجدهم یکی از مهم ترین بنیادهای فرهنگ مدرن است و می توان فلسفه معاصرغرب را دیالکتیک و گفت وگوی روشنگری و جریان های منتقد آن دانست.گرچه سابقه مضامین فکری روشنگری را در اواخر قرون وسطی و حتی قبل از آن ریشه­یابی کرده اند، برای نخستین بار در جستار روشنگری چیست؟ (و البته به نحو تلویحی در نقد های سه گانه و آثار سیاسی ) کانت است که روشنگری و وضع مدرن صورت بندی فلسفی خود را می یابد. میشل فوکو،فیلسوف پست مدرن فرانسوی در باب رساله روشنگری کانت، سهجستار منتشر کرده که نشانگر نوعی چرخش قابل ملاحظه در نگاه او به روشنگری است؛ نقد چیست؟(۱۹۷۸) کانت، روشنگری و انقلاب (۱۹۸۳) و روشنگری چیست؟(۱۹۸۴). این مقاله کوشیده تا از راه تحلیل و مقایسه چیستی روشنگری نزد کانت و فوکو به تبیین این چرخش بپردازد. فوکو روشنگری به مثابه یک دوره با اصول و مبانی جهانشمول را نفی کرده ، اما روشنگری به مثابه تداوم سنت انتقادی و هستی شناسی زمان حال (به عنوان یکی از جریان های مهم سنت فلسفی غرب) را می پذیرد.

کانت, فوکو, روشنگری سنت انتقادی, هستی شناسی زمان حال