زهرا آقائی - دانشجوی دکتری معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

بشر امروز بیش از پیش گرفتار خشونت و بی عدالتی شده که اغلب ریشه در عدم شناخت و توجه به پیوند فرهنگی گذشته طرفین و نبود صلح، دارد. معماری و شهرسازی می تواند بر ایجاد صلح، اثر گذار باشد. در چند دهه اخیر معماری اصیل ایرانی و اسلامی مورد بی توجهی و بی مهری قرار گرفته است. دراین شرایط ترویج فرهنگ و معماری صلح امری مهم و ضروری می باشد. پژوهش حاضر به روش تاریخ پژوهی تحلیلی و مصداق پژوهی تاثیرات عدالت اجتماعی را به عنوان یکی از ساختارهای نظری موثر برمعماری و شهرسازی ایرانی-اسلامی مورد تدقیق قرار داده است. هدف این مقاله مشخص کردن تاثیرات نظریه عدالت اجتماعی دین اسلام بر منظر شهر ایرانی-اسلامی است. برای دستیابی به این هدف در مرحله اول مبانی پژوهش با استفاده از روش تحلیلی -تفسیری مبانی عدالت اجتماعی از منظر اسلام مشخص شده و در مرحله دوم با رویکرد مفهوم به مصداق اندامهای شهر ایرانی-اسلامیاز جمله بازارها بررسی میشود. براساس یافته های پژوهش مشخص شد، از منظر اسلام، عدالت اجتماعی وسیله ای برای اصلاح و تعالی جامعه است و هدف غائی آن قرار دادن هر چیز )شئی( در جای خودش است به صورتی که نتیجه حاصل از آن موزون، متعادل بوده و حقوق شهروندان جامعه اسلامی را به صورت عادلانه و برحق ایفا نماید. همچنین مشخص شد، احقاق حقوق افراد شاخه های گوناگون و فراوانی داشته و شرط تحقق جامعه آرمانی، احقاق تمام حقوق به صورت کامل است. در همین راستا، فضاهای بازار شهر ایرانی-اسلامی بررسی شده و مشخص گردید وجود اندامهای مختلف موجب شکلگیری شهر براساس نظریه عدالت اجتماعی شده است، لازم به ذکر است که این اندامها در دل خود نیز به صورت مستقل در پی احقاق حقوق اجتماعی شهروندان هستند میتوان در مقیاسهای میانی و خرد نیز تجلی عدالت اجتماعی در آنها را مشاهده کرد.

عدالت اجتماعی، صلح، اندیشه اسلامی، بازار