حمید بلالی - دانشیار اقتصاد کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان
فرزانه کسبیان لعل - دانش آموخته کارشناسی ارشد اقتصاد منابع طبیعی و محیط زیست، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

آب به عنوان یکی از نهاده های اساسی در تولیدات بخش کشاورزی، از جایگاه ممتازی در توسعه این بخش برخوردار می باشد. در دهه هایاخیر با رشد جمعیت، افزایش تقاضا برای محصولات کشاورزی و همچنین توسعه صنعت و کشاورزی، برداشت از منابع آب زیرزمینی بعنوانمهمترین تامین کننده آب در مناطق خشک و نیمه خشک نیز بطور چشمگیری افزایش یافته و منجر به پیشی گرفتن تقاضا بر عرضه منابعآب و ایجاد بحران در اغلب این مناطق شده است. بی شک یکی از مهمترین ابزارها در کنترل و مدیریت تقاضای منابع آب و کاهش بحرانحاصل از آن، بهره گیری از ابزارهای اقتصادی و لحاظ نمودن ارزش اقتصادی آب در فعالیتهای کشاورزی بعنوان بزرگترین مصرف کنندهآن می باشد. مطالعه حاضر با هدف ارزش گذاری اقتصادی منابع آب زیرزمینی در دشت همدان- بهار با بهره گیری از الگوی برنامه ریزی پویا از طریق نرم افزار GAMS در سال زراعی ۹۶-۱۳۹۵ می باشد. بر اساس نتایج تحقیق ارزش اقتصادی آب زیرزمینی به ازای هر مترمکعب در چهار ناحیه دشت همدان- بهار شامل منطقه همدان ۳۵۴۳ ریال، منطقه لالجین ۴۵۳۸ ریال، منطقه بهار ۴۰۱۵ ریال و منطقه صالح آباد ۳۶۹۰ ریال محاسبه گردید. همچنین بازده ناخالص حاصل از فعالیت های کشاورزی هر یک از مناطق به ترتیب، همدان (۶۸۸۷۸۱۰/۷۰۸)، لالجین (۷۱۴۸۵۲۷/۱۵۰)، بهار (۴۷۴۱۳۹۹/۷۵۵)، صالح آباد (۳۶۳۹۷۰۶/۰۰۵) میلیون ریال، بازده ناخالص کل مناطق (۲۲۴۱۷۴۴۰) میلیون ریال و میزان حجم آب مصرفی کل معادل ۱۸۵۶۲۹۲۰۰ متر مکعب برآورد شد.

ارزش گذاری اقتصادی، آب زیرزمینی، دشت همدان- بهار، برنامه ریزی ریاضی پویا، GAMS