محمد مهدی عزیزی - استاد گروه شهرسازی دانشگاه تهران، پردیس هنرهای زیبا
الهه شعبان جولا - کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و منطقه ای دانشگاه تهران، پردیس هنرهای زیبا

احساس امنیت، یکی از نیازهای روحی انسان و از مهم ترین ویژگی های کیفیت فضاست. در جوامع شهری امروز، عوامل گوناگون محیطی سبب بروز انواع بزهکاری­ها و بی قانونی­ها و ناامنی در شهر شده­اند. این در حالی است که بافت­های شهری و محله های قدیمی ایران، از بعد امنیت و آرامش، شهره شهرها بوده­اند. این مسئله، اگرچه متاثر از ساختار اجتماعی و فرهنگی نیز بوده است، نباید از طراحی هوشمندانه کالبد این گونه محله ها غافل شد. این موضوع، هدف اصلی این پژوهش است. غالب این محله ها، بر مبنای اصول، ساخته شده اند و زمینه مناسبی برای تحقیق فراهم می­کند. مقاله حاضر در دسته­بندی پژوهش­های کیفی قرار­ گرفته و ضمن بهره­گیری از تحلیل فضایی، به وسیله نرم افزار GIS، بر مبنای روش مطالعه موردی (Case Study) انجام شده است. بدین ترتیب که با­ مروری بر معیارهای امنیت شهری، جامع­ترین نظریه، یعنی نظریه «پیشگیری از جرم، از طریق طراحی محیطی یا CPTED»، ملاک عمل قرار گرفته و مدل به­دست­آمده در یکی از محله های قدیمی قزوین پیاده شده است. نتایج ارزیابی با استفاده از روش­های ماتریس گولر و چک­لیست معیارها نشان می­دهد از بین سه معیار مشخص شده، محله ملک­آباد در معیارهای نظارت طبیعی و تقویت قلمروها، وضعیت مطلوبی دارد و در معیار کنترل دسترسی­ها در وضعیت زیر متوسط قرار گرفته است. نقاط قوت محله نیز مشخص شده و در انتها یافته­های علمی و عملیاتی تحقیق ارائه شده ­است. در نهایت می­توان گفت ارزیابی کالبد محله ملک­آباد به عنوان نمونه ای از محله­های قدیمی شهر تاریخی قزوین نشان می­دهد این محله توانسته است در پاسخ­دهی به نیاز به احساس امنیت ساکنان آن در حد مطلوب ایفای نقش کند.

احساس امنیت, پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی, چک لیست معیارها, طراحی ضدجرم, ماتریس گولر