سید رضا صاحبی

جمهوری اسلامی ایران به لحاظ موقعیت امنیتی منطقه ای در میان چهار حلقه امنیتی با ویژگی های متفاوت قرار گرفته است.تفاوت های موجود جنبه ماهیتی داشته و جمهوری اسلامی ایران ناگزیر است برای تدوین دیپلماسی و سیاست دفاعی و امنیتی،ویژگی ها و تفاوت های محیط امنیتی پیرامونی را مورد کنکاش قرار دهد. خلیج فارس در بخش جنوبی، حلقه موسوم به شامات در غرب، آسیای مرکزی و قفقاز در شمال و مجموعه کشورهای شرق شامل افغانستان، پاکستان و هند، این چهار حلقه را تشکیل می دهند. در این نوشتار ابتدا جنبه های نظری الگوهای امنیتی منطقه ای و تعاریف مجموعه های امنیتی منطقه ای مبتنی بر نظرات باری بوزان بیان می شود و در ادامه ویژگی های هر یک از مجموعه ها و حلقه های امنیتی پیرامون جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار می گیرد. سپس به تفاوت های ماهوی محیط امنیتی جمهوری اسلامی پرداخته می شود و در نهایت این نتیجه به دست می آید که الگوهای امنیتی در بخش های شمال و شرق کشور بیش تر جنبه مشارکتی دارد و در بخش های غرب و جنوب الگوهای هژمونیک غالب است. بدین ترتیب با ایجاد خطی فرضی از شمال غرب به جنوب شرق کشور می توان سیاست های دفاعی و امنیتی را با توجه به الگوهای متفاوت موجود تدوین نمود.

محیط امنیتی, خلیج فارس, شامات, آسیای میانه و قفقاز, الگوهای امنیتی, قطب آسیایی, پیمان های امنیتی و دفاعی, سیاست دفاعی