شهربانو حسنی - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
محمد بابا اکبری ساری - زنجان
محمودرضا نیستانی - گروه شیمی تجزیه، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
محمد امیر دلاور - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

تثبیت شیمیایی آرسنیک با استفاده از جاذبهای مختلف، یکی از روش های جدید پالایش آرسنیک خاک است. پژوهش حاضر با هدف بررسی کارایی نانوذرات مگنتیت، سولفات آهن، فروسیلیس، فروسیلیس منیزیم و خاک آهن در کاهش تحرک آرسنیک در خاکهای آلوده انجام شد. یک آزمایش فاکتوریل با دو فاکتور نوع اصلاح کننده (نانوذرات مگنتیت، فروسیلیس، فروسیلیس منیزیم، خاک آهن گل گهر، خاک آهن اسفوردی و سولفات آهن) و مﻘدار اصلاح کننده در چهار سطح (صفر، ۱/۰، ۲/۰ و ۳/۰ درصد آهن)، در یک خاک آلوده به آرسنیک (۲۰ میلی گرم بر کیلوگرم) در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. پس از گذشت یک ماه، غلظت آرسنیک، آهن، روی و مس فراهم خاک با استفاده از اسید کلریدیک ۱/۰ مولار استخراج و با دستگاه جذب اتمی و ICP اندازه گیری شد. سطح ۳/۰ درصد اصلاح کننده بیشترین کاهش غلظت آرسنیک فراهم خاک را نشان داد. کمترین غلظت آرسنیک قابل جذب در خاک مربوط به مقدار ۳/۰ درصد آهن نانوذرات مگنتیت و بیشترین آن مربوط به تیمار شاهد بود. افزایش اصلاح کننده ها باعث افزایش غلظت آهن و روی خاک شد، بیشترین غلظت آهن و روی در تیمار ۳/۰ درصد فروسیلیس، خاک آهن گل گهر و اسفوردی مشاهده شد. کاربرد نانوذرات مگنتیت آرسنیک قابل استخراج با اسید کلریدریک ۱/۰ مولار را بیشتر از سایر جاذب ها کاهش داد و در بین اصلاح کننده های مورد استفاده، نانوذرات مگنتیت کارایی بیشتری در تثبیت شیمیایی آرسنیک خاک نشان داد. سایر اصلاح کننده ها نیز توانستند بخشی از آرسنیک خاک را تثبیت کنند و با توجه به فراهمی و قیمت مناسب، امکان استفاده از اصلاح کننده های حاوی آهن در اراضی آلوده به آرسنیک پیشنهاد می شود.

اسفوردی, تثبیت شیمیایی, سولفات آهن, فلزات سنگین, گل گهر