عبدالرحیم فیروزی - دانشگاه تربیت مدرس
سیدمجید میرلطیفی - دانشگاه تربیت مدرس
حامد ابراهیمیان - دانشگاه تهران

امروزه فعالیت­های انسانی در بخش کشاورزی به­خصوص در نواحی خشک و نیمه­خشک برروی چرخه و انتقال آب سطحی و زیرزمینی تاثیر به سزایی داشته است. از این­رو، بررسی وضعیت منابع آب زیرزمینی دارای اهمیت است. تخمین های مناسب و قابل اعتماد تغذیه ناشی از آبیاری بر آب زیرزمینی می­تواند در این امر موثر باشد. به منظور بررسی تاثیر آبیاری بر تغذیه آبخوان، یک مزرعه گندم، دو مزرعه جو و سه مزرعه چغندرقند در شهرستان میاندوآب و دو مزرعه گندم در شهرستان مهاباد در حوضه دریاچه ارومیه تحت مدیریت کشاورزان انتخاب شدند. شبیه سازی نفوذ با استفاده از مدل HYDRUS-۱D در طول دوره رشد محصولات مذکور انجام شد. با پایش رطوبت خاک در این مزارع، مدل با رطوبت های خاک اندازه گیری شده از طریق حل معکوس، واسنجی و صحت­سنجی شد. دقت مدل بعد از انجام مراحل واسنجی و صحت­سنجی در تخمین جریان آب در داخل خاک مناسب بود. مقادیر ضریب تعیین و خطای جذر میانگین در مرحله واسنجی به ترتیب بین ۶/۰ تا ۸۵/۰ و ۱۷/۰ تا ۰۳۳/۰  به دست آمد. ضریب تعیین و خطای جذر میانگین مربعات در مرحله صحت سنجی نیز به ترتیب بین ۶۲/۰ تا ۸۸/۰ و ۰۰۲/۰ تا ۰۲۳/۰ () به دست آمد. پس از واسنجی مدل، تغییرات رطوبت در اعماق مختلف خاک تا سطح آبخوان توسط مدل شبیه سازی شد. پیشروی رطوبت در عمق خاک از عمق ۷/۰ تا ۷/۴ توسط مدل برآورد شد. آب آبیاری سبب تغذیه آب زیرزمینی در مزارع مورد مطالعه شد که این میزان تغذیه در اثر آبیاری و بارندگی، بسته به نوع خاک، نوع کشت و مدیریت آبیاری در مزارع مختلف متفاوت بود. بیشترین تغذیه در مزرعه H۳ با خاک لوم رسی شنی به مقدار ۲۲۱ میلی متر از ۷۸۹ میلی متر مجموع آبیاری و بارندگی (۲۸ درصد) در طول فصل کشت گیاه جو بدست آمد.

آبیاری, تغذیه, سطح آبخوان, شبیه سازی, HYDRUS