سعید سروری - فردوسی مشهد
علی نقی ضیائی - فردوسی مشهد
عطااله جودوی - مرکز پژوهشی آب و محیط زیست شرق

مدیریت جامع و منطقی منابع آب، مستلزم شناخت روابط بین منابع آب سطحی و زیرسطحی و مدیریت تلفیقی می باشد. آبخوان آبرفتی دشت بجنورد با مساحت ۲/۶۵ کیلومتر مربع در استان خراسان شمالی می باشد که بخش اعظم آن را منطقه شهری تشکیل می دهد. تامین آب شرب از خارج محدوده آبخوان آبرفتی در سال­های اخیر افزایش ارتفاع سطح آب در بعضی نقاط دشت را در پی داشته است که باعث ایجاد مشکلاتی برای ساکنان و زیرساخت­های شهر شده است. به منظور شناخت راهکارهای کاهش این مشکلات، شبیه­سازی تراز سطح آب با استفاده از کد MODFLOW و به کمک نرم افزارGMS  با در نظر گرفتن رودخانه فیروزه انجام شد و نقش رودخانه در تغذیه و تبادلات با آبخوان مورد بررسی قرار گرفت. بازدیدهای میدانی به منظور اندازه­گیری دبی و عمق آب در چندین مقطع رودخانه انجام شد و از این داده ها برای واسنجی مدل بهره گرفته شد. مدل­سازی در حالت ماندگار برای مهرماه سال ۱۳۹۰ صورت گرفت و پس از واسنجی، خطای مدل برابر ۵۳/۰ متر به­دست آمد. دوره مدل­سازی غیر ماندگار از مهر ماه سال ۱۳۸۰ الی مهر ماه ۱۳۹۵ شامل ده سال واسنجی و چهار سال صحت سنجی بود که پس از اجرا و واسنجی مدل، میانگین خطا در دوره واسنجی به ۸۳/۰ متر و خطای دوره صحت سنجی به یک متر کاهش یافت. بر اساس نتایج حاصل از بیلان، رودخانه در یک قسمت از مسیر خود حدود ۴/۲ میلیون متر مکعب در سال آبخوان را تغذیه می­کند و در قسمتی دیگر زهکش کننده آبخوان می باشد. در نهایت سناریوهای ادامه روند موجود، حذف چاه­های شرب شهر بجنورد و اثر اجرای سیستم فاضلاب تا سال ۲۰۲۵ به مدل اعمال شد که در انتهای دوره سناریو نتایج به ترتیب حاکی از افت حدود یک متری سطح آب زیرزمینی، افزایش تراز سطح آب به میزان چهار متر و فرو افتادن سطح آب به میزان ۵/۴ متر بود.

تبادل رودخانه و آبخوان, تغذیه،, واسنجی, GMS, MODFLOW