نصرت اله نجفی - دانشگاه تبریز
راشد احمدی نژاد - دانشگاه تبریز
ناصر علی اصغرزاد - دانشگاه تبریز
شاهین اوستان - دانشگاه تبریز

برای استفاده موثر از کودهای شیمیایی و آلی، کاهش آلودگی محیط زیست و دستیابی به کشاورزی پایدار، مصرف تلفیقی کودهای آلی و شیمیایی توصیه شده است. لذا، این پژوهش برای بررسی تاثیر تلفیق کود دامی، کمپوست پسماند شهری و کمپوست لجن فاضلاب شهری با اوره بر عملکرد و غلظت نیتروژن، فسفر و پتاسیم دانه، برگ و ساقه گندم (Triticum aestivum L.) رقم الوند، در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با ۱۵ تیمار و سه تکرار در شرایط مزرعه­ای و در کرت هایی به ابعاد ۲ × ۹/۱ متر مربع انجام شد. تیمارها شامل ۱-شاهد (بدون مصرف کود آلی و اوره)، ۲-کود اوره (kg/ha۱۵۰)، ۳-کود اوره (kg/ha۳۰۰)، ۴-کمپوست پسماند شهری (t/ha۳۰)، ۵-کمپوست پسماند شهری (t/ha۳۰)+ کود اوره (kg/ha۱۵۰)، ۶-کمپوست پسماند شهری (t/ha۶۰)، ۷-کمپوست پسماند شهری (t/ha۶۰)+ کود اوره (kg/ha۱۵۰)، ۸-کمپوست لجن فاضلاب شهری (t/ha۳۰)، ۹-کمپوست لجن فاضلاب شهری (t/ha۳۰)+ کود اوره (kg/ha۱۵۰)، ۱۰-کمپوست لجن فاضلاب شهری (t/ha۶۰)، ۱۱-کمپوست لجن فاضلاب شهری (t/ha۶۰) + کود اوره (kg/ha۱۵۰)، ۱۲-کود دامی (t/ha۳۰)، ۱۳-کود دامی (t/ha۳۰) + کود اوره (kg/ha۱۵۰)، ۱۴-کود دامی (t/ha۶۰)، و ۱۵-کود دامی (t/ha۶۰)+ کود اوره (kg/ha۱۵۰) بودند. نتایج نشان داد که مصرف ۳۰۰ کیلوگرم اوره در هکتار نسبت به تیمار شاهد، عملکرد دانه و غلظت نیتروژن، فسفر و پتاسیم دانه، ساقه و برگ گندم را افزایش اما عملکرد ساقه را کاهش داد. مصرف ۱۵۰ کیلوگرم اوره در هکتار بر عملکرد برگ اثر معناداری نداشت اما تلفیق آن با ۶۰ تن کمپوست پسماند شهری عملکرد برگ را نسبت به شاهد و ۶۰ تن کمپوست پسماند شهری به طور معناداری افزایش داد. تلفیق ۱۵۰ کیلوگرم اوره با ۳۰ و ۶۰ تن کمپوست لجن فاضلاب، کمپوست پسماند شهری و کود دامی عملکرد دانه و ساقه و غلظت نیتروژن و فسفر آن ها را نسبت به شاهد و اوره و کودهای آلی به تنهایی افزایش داد. مصرف کمپوست لجن فاضلاب، کمپوست پسماند شهری و کود دامی عملکرد دانه و غلظت نیتروژن، فسفر و پتاسیم دانه، ساقه و برگ گندم را نسبت به شاهد افزایش داد اما اثر آن ها بر عملکرد ساقه و برگ به نوع کود آلی و سطح آن بستگی داشت. بیشترین عملکرد و غلظت نیتروژن و فسفر دانه، ساقه و برگ گندم در تیمارهای تلفیق کودهای آلی با اوره مشاهده شد. به طورکلی، در این پژوهش مشاهد شد که برای کاهش مصرف کود­های نیتروژن، بهبود تغذیه نیتروژن، فسفر و پتاسیم گندم و بهبود کیفیت آن و افزایش عملکرد گندم، مصرف توام ۶۰ تن کود دامی و ۱۵۰ کیلوگرم اوره در هکتار بهترین تیمار بود. بااین حال، اگر کود دامی در دسترس نباشد، می توان مصرف ۶۰ تن لجن فاضلاب شهری یا کمپوست پسماند شهری به همراه ۱۵۰ کیلوگرم اوره در هکتار را در شرایط مشابه توصیه کرد.

پتاسیم, فسفر, کمپوست پسماند شهری, کود دامی, گندم, لجن فاضلاب, نیتروژن